De tweet van deze week is een twitterconversatie:

Richard Dawkins @RichardDawkins E pluribus unum. A time will come when Pete Stark is in the majority. Support the only honest non-believer in Congress bit.ly/P85x4n

13h  Peter Meadows @Meadowsesq@RichardDawkins So non-believers are not honest, in contrast to those through history willing to die rather than deny their faith.

13h  Richard Dawkins @RichardDawkins@Meadowsesq Willing to die for their faith? Yes, like the 9/11 assassins: Allahu Akhbar! Great!

12h  Peter Meadows @Meadowsesq@RichardDawkins That’s cheap. Had in mind those slaughtered by non-believers like Pol Pot and Mouse Tse Tung. Can we keep this intelligent?

14m  Scott Peden @Peden200@Meadowsesq @RichardDawkinshate to butt in, but religious people kill in the name of their religion, non believers don’t kill for atheism

Rene Fransen @Fransen_R @Peden200 @Meadowsesq@RichardDawkins Check the French Revolution. People kill for the state, the system etc. Humans kill without religion.

11:51 AM – 30 Oct 12 · TweetDeck

Vandaag een paar gedachten naar aanleiding van bovenstaande twitterconversatie. Het begint met een tweet van Richard Dawkins over Peter Stark, de enige atheïst die uit de kast is gekomen in het Congres.

Daarop volgt een reactie van Pete Meadows die Dawkins er van beschuldigt dat hij gelovigen dus ‘niet eerlijk’ (not honest) vindt. Strikt genomen zegt Dawkins dat Stark ‘de enige eerlijke atheïst’ is, implicerend dat de andere atheïsten niet eerlijk zijn (zwijgen over hun ahteïsme). Wat Dawkins exact bedoelde is niet duidelijk.

Maar Meadows stelt dat gelovigen bereid zijn te sterven voor hun geloof, dus dat ze daarin in ieder geval eerlijk zijn. Waarop Dawkins de 9/11 kaart speelt, die net als een beroep op Hitler bijna iedere discussie uit de redelijke sfeer haalt.

Dawkins snapt natuurlijk ook wel dat Meadows niet op zelfmoordterroristen doelt, maar op gelovigen die liever sterven dan hun geloof afzweren in strafkampen of andere vervolging. Meadows verwijst hier naar, en dan reageert Scott Peden met de opmerking ‘religieuze mensen doden in naam van hun religie, niet-gelovigen doden niet uit naam van het atheïsme’.

Waarna ene René Fransen de discussie binnenkomt met een verwijzing naar de Franse revolutie, toen onder het mom van gelijkheid, vrijheid en broederschap uit naam van de revolutie die De Rede als godin aanbad flink wat priesters zijn omgebracht. En dat mensen om allerlei redenen doden, niet alleen vanwege religie.

Dat laatste is feitelijk mijn belangrijkste punt. In verschillende discussies tussen gelovigen en ongelovigen zie ik een soort strijd ontstaan wie de ‘moral highground’ heeft. Gelovigen die wijzen op de vele goede werken van religie, ongelovigen die focussen op de vele slechte werken van religie – en op het goede dat De Rede biedt.

Dit is naar mijn idee een heilloze weg. Er zijn goede en slechte christenen, net zoals er goede en slechte atheïsten zijn, of goede en slechte vrouwen/mannen afrikanen/blanken jongeren/ouderen en ga zo maar door. Je kunt nog gaan kijken of gelovigen gemiddeld beter/slechter zijn dan ongelovigen. Maar welke criteria leg je dan aan om iemand als ‘(on)gelovig’ te bestempelen, om maar één probleem te benoemen?

Als christen geloof ik dat de mens in staat is goed te doen, maar van nature geneigd is tot het kwade. Dat geldt ook voor gelovigen, die weliswaar een aantal ethische principes zouden moeten volgen (niet doden, niet stelen, anderen helpen – zie de Bergrede in Mattheüs hfd 5 – 7) maar daar vaak niet toe in staat blijken te zijn. Ik geloof niet dat atheïsten of anders gelovigen per definitie moreel minder zijn dan christenen.

Als niet-gelovigen andere morele keuzes maken dan ik doe, is dat doorgaans een kwestie van een verschil in uitgangspunten. Een niet-gelovige kan daar goede redenen voor hebben en dus trouw zijn aan z’n zelfgekozen principes.

Eén probleem dat in de hierboven geciteerde discussie ontstaat is dat Dawkins uiteindelijk wel degelijk de stelling inneemt dat ongelovigen moreel hoger staan dan gelovigen. Mij lijkt dat standpunt onverdedigbaar. Wanneer Peden dan stelt dat gelovigen doden om hun religie, maar dat niet-gelovigen niet doden uit naam van het atheïsme geeft hij een halve waarheid (er zijn bijvoorbeeld ook talloze gelovigen die juist volstrekt pacifistisch zijn) en een rare formulering (‘niet-gelovigen doden niet uit naam van het atheïsme’).

Wat dat laatste betreft: een atheïst is iemand die er vanuit gaat dat er geen god bestaat. Maar daarmee is atheïsme geen morele positie. Van de atheïst kan je alleen zeggen dat deze z’n morele waarden niet haalt uit religie. Maar een atheïst kan bijvoorbeeld doden uit naam van het communisme dat hij aanhangt. Of om tal van andere redenen. Dat hij niet dood ‘uit naam van het atheïsme’ betekent niet dat het atheïsme een moreel hoogstaande positie is. Atheïsme is namelijk geen morele positie. Geen enkele atheïst is goed of slecht alleen omdat hij/zij een atheïst is.

Voor religie is dit complexer. Sommige vormen van religie stimuleren gedrag dat we ‘kwaad’ kunnen noemen. Wie behoort tot bepaalde sektarisch groepen binnen bijvoorbeeld de Islam zal het geen probleem vinden om ongelovigen te doden, eventueel via een zelfmoordaanslag. Maar ook een volkomen pacifist als Ghandi werd gedreven door religieuze overtuigingen. De Quakers zijn diepgelovige pacifisten. Kortom: de stelling dat iemand per definitie oneerlijk of slecht is om de enkele reden dat hij/zij religieus is, is onhoudbaar.

Overigens kunnen religieuze mensen elkaar naar het leven staan om niet-religieuze redenen. Het conflict in Noord-Ierland is daar een goed voorbeeld van. Dat draait niet om de transsubstantiatie of andere geloofsvragen: het was/is een etnisch conflict tussen oorspronkelijke Ieren en geïmporteerde Engelsen. Doel van de IRA is niet om de katholieke kerk te verdedigen, maar om de Engelsen uit Ierland te gooien.

Wat wil ik hier allemaal mee zeggen? Mijn vriendelijke verzoek: laten we ophouden elkaar de morele maat te nemen. Immoreel gedrag komt voor bij gelovigen en ongelovigen. Misbruik komt voor in de kerk, in de jeugdzorg en bij de BBC. Dus misschien moeten we geen al te grote woorden spreken over andersdenkenden. En die oproep doe ik aan ongelovigen én gelovigen.

PS: Die Peter Stark waar Dawkins naar verwijst klinkt als een aardige kerel waar ik best voor zou kunnen stemmen. Dat zijn tegenstander hem probeert te bestrijden via zijn atheïsme vind ik beneden peil: politici reken je af op hun daden, hun politieke keuzes. Dat geldt voor Mitt Romney en voor Peter Stark.