De zomer is zo’n beetje voorbij, de gewone werkzaamheden beginnen ook weer. Tijd voor een nieuw blogje op deze site. Een opvallend bericht dat ik via onder meer New Scientist vond. Paleontoloog Phil Senter heeft een artikel geschreven in het Journal of Evolutionary Biology, waarin hij een door creationisten gebruikte techniek toepast om te onderzoeken of Archeopterix (en enkele andere vroege vogels) verwant zijn aan bepaalde klassen dinosauriërs.
Senter gebruikt technieken die onder meer zijn ontwikkeld door de jonge aarde creationist Todd Wood, iemand die ik hier eerder heb vermeld omdat hij op zijn blog durfde te zeggen dat er wel degelijk bewijs is voor evolutie. Maar hij vindt dat het niet overtuigend genoeg is om zijn visie op de Bijbel er voor te veranderen. Hier gaat hij kort in op het stuk van Senter.
Het aardige van Senter is dat hij serieus in gaat op het creationisme. Hij wijst in zijn artikel op de implicaties van de gebruikte modellen voor het opstellen van ‘baramins’, de geschapen oervormen die belangrijk zijn in veel creationistische wetenschap. Hij concludeert dat creationistische modellen voor het indelen van soorten laten zien dat Archeopteryx duidelijk verwant is aan de dino’s, en zegt behartenswaardige dingen over gaten in het fossielen archief. Hij laat zien hoe die gaten langzaam maar zeker kleiner worden.
In een interview dat ik nu even niet meer kan terugvinden, zegt Senter dat hij een zinvolle discussie op gang wil brengen, en niet doet aan het belachelijk maken van creationisten. Een interessante houding, want er zijn nogal wat wetenschappers die vinden dat je niet in discussie moet gaan met het ‘wetenschappelijk creationisme’. Daar verleen je het alleen status mee. Maar Senter doet in zijn artikel de oproep aan andere om soortgelijke publicaties in peer reviewed tijdschriften te plaatsen.
Wel, ik ben vóór serieuze discussie, de benadering van Senter spreekt mij wel aan.
Het interview met Phil Senter staat op The New Scientist, maar je kunt er niet zomaar bij – alleen het eerste stukje is zichtbaar:
http://www.newscientist.com/article/mg20727725.800-dinosaur-man-playing-creationists-at-their-own-game.html
Toch heb ik het artikel ergens gelezen, geen idee meer waar…
groet, Pieter
Wellicht is het na een korte tijd in openbaarheid achter slot en grendel gegaan…
Mooi om te zien hoe creationisten bestreden worden met hun eigen middelen! Als deze methode wordt toegepast op ander overgangen, zal het onderscheiden van ‘kinds’ steeds lastiger gaan worden.
Iets anders: de Bonders zijn er na lang beraad uit uit wat ze nu met evolutie moeten. Het is te lezen in dit document: http://www.meetingpoint.org/gb/pdf/Schepping_Evolutie_GerBond_site.pdf
Het document laat zien dat ze niet begrepen hebben wat evolutie inhoudt en wat haar wetenschappelijke status is. Evenmin blijken ze weinig kaas te hebben gegeten van wetenschapsfilosofie. Bovenal zeggen ze: blijf blind geloven in het Woord en vertrouw de wetenschap niet. Wel halen ze terecht een aantal pijnpunten aan, punten waar evolutie kernpunten van het christelijk geloof problematisch maakt (vooral de zondeval).
@ Bart, ik kan je verzekeren dat het debat binnen de GB nog lang niet is uitgekristalliseerd. Er komt nog meer.
Het stuk waar je naar verwijst bevat bovendien een impliciete kritiek op het creationisme (‘ze hebben ook hun vooronderstellingen’). Het stuk erkent God als Schepper, maar laat behoorlijk open hoe die schepping heeft plaatsgevonden. Je moet het niet als een natuurwetenschappelijke tekst lezen, maar in de theologische (en kerkpolitieke) context.
En inderdaad, evolutie wordt als ‘maar een theorie’ weggezet, maar zelfs nu.nl en de BBC willen nog wel eens uithalen naar Darwin (zie mijn volgende post).
Ach ja, de GB. Het is een bekende preekstrategie. Men neemt een beetje van dit, en ook een beetje dat. Men waant zich dan in het midden en vindt zichzelf genuanceerd. In de tussentijd zegt men eigenlijk niks.
Hier ook een artikel over inschatten hoe compleet het fossil record is.
Is evolutionary history repeatedly rewritten in light of new fossil discoveries?
J. E. Tarver, P. C. J. Donoghue, and M. J. Benton Proc R Soc B published 1 September 2010, 10.1098/rspb.2010.0663>/i> http://rspb.royalsocietypublishing.org/cgi/content/abstract/rspb.2010.0663v1?papetoc
Wat GB betreft, mensen die ik sprak schatten in dat de GB aan het schuiven is, op grond van een stukje in Trouw.
@ René
Natuurlijk is hiermee de kous niet af. Belangrijker echter vind ik hun uitgangspunt: het Woord is onfeilbaar, en als de wetenschap daartegenin gaat, is dat jammer voor de wetenschap. Dit is een fundamenteel antiwetenschappelijke houding. Het blijkt uit een aantal passages, maar vooral deze: “Het geloof erkent in vervolg op de schepping de realiteit van de zondeval, waardoor het paradijs werd toegesloten en de mens in de afgrond van kwaad en dood werd gestort. Tot op de dag van vandaag hebben we hier aan den lijve mee te maken. Ongeacht elke wetenschappelijke theorie ligt hier de vaste en zekere grond van het hoe en waartoe wij mensen op aarde zijn. Geen wetenschappelijke theorie kan hier iets aan af- of toedoen.” Wat de dagen uit Genesis betreft, merken ze (en geheel terecht) op dat het gewone dagen zijn, wat uiteraard strijdig is met wetenschappelijk inzicht. Dit is een heel duidelijk antwoord op het ‘hoe’ van de schepping.
De vergelijking met het onderzoek waarover nu.nl en de BBC berichten is volledig onterecht. Het gaat hier om wetenschappelijke kritiek, niet om een religieus dogma, zoals bij de GB.
@ Bart, of dat een werkelijk probleem is, hangt af van de manier waarop je een onfeilbaar Woord ziet. De handreiking is wat ambigu, maar behalve dat ze zeggen dat de dagen in Genesis bedoeld zijn als dagen (wat ik onderschrijf, dat staat er gewoon, maar ik accepteer wel de geologische tijdschaal en evolutie) zeggen ze ook dat Genesis geen geschiedenis is zoals moderne geschiedenis. Dat laat bijvoorbeeld de Kaderinterpretatie open, het idee dat de dagen gebruikt zijn om een punt te maken (God is de schepper), zonder een naturwetenschappelijke werkelijkheid te verkondigen.
Ik lees bij de handreiking van de GB niet zozeer een antiwetenschappelijke houding als een volslagen onwetenschappelijke houding. De schrijvers lijken geen notie te hebben van wetenschap.
@Rene
Natuurlijk is ‘onfeilbaar’ een rekbaar begrip (en theologen zijn daar meesters in!), maar deze tekst van de GB laat hier weinig ruimte voor interpretatie over: ze nemen de schepping zoals beschreven in Genesis als historische werkelijkheid. Dat blijkt niet alleen uit het letterlijk nemen van de dagen, maar ook uit het benadrukken van de historiciteit van de zondeval en de dood die daarmee zijn intrede heeft gedaan. Ze houden dus vast aan de klassiek christelijke doctrines in dezen, maar die zijn in het licht van de wetenschappelijke ontwikkelingen onhoudbaar geworden. Dat lijken ze niet te willen accepteren: liever de wetenschap de deur uit dan deze doctrines.
Ik ben trouwens wel benieuwd hoe jij de dagen in Genesis als letterlijk kunt zien en tegelijkertijd de geologische tijdschaal kunt accepteren.
@ Bart: Genesis schrijft over scheppingsdagen. Maar de boodschap van Genesis is m.i. niet dat de schepping in 6 dagen heeft plaatsgevonden, maar dat God – de God van de Bijbel – schepper is. Voor die interpretatie zijn ook tal van tekstuele en theologische redenen te geven.
Ik zie de dagen van Genesis niet als tijdperken, zoals sommigen doen. Genesis gaat helemaal niet over tijd, of over het hóe, maar over het waaróm van de schepping.
Verder denk ik dat de GB inderdaad niet zo heel erg goed ingevoerd is in de wetenschap – die kritiek op de handreiking deel ik met Gerdien. Maar tegelijkertijd, ze laten nu wel ruimte over voor een ruimere interpretatie. Genesis is geschiedenis, maar geen ‘moderne geschiedenis’. Dat geeft – wellicht – ruimte voor bijvoorbeeld mijn bovengenoemde standpunt.
@ René
De zes dagen hebben zowel een belangrijke literaire (de eerste 3 dagen staan in parallel met de laatste 3) als theologische functie (de werkweek en de sabbat, zie Ex. 20:8-11). Het belang van de zes dagen kun je dus niet zo bagatelliseren, zoals jij doet. Natuurlijk heeft de schrijver niet de bedoeling gehad om alleen een (prewetenschappelijk) ontstaansverslag te geven; daarvoor zitten er te veel theologische pointes in het verhaal. Dat neemt echter niet weg dat het verhaal naast de symboliek wel degelijk pretendeert ook historie te beschrijven. Zo (historie+symboliek) is de tekst in vrijwel de gehele joods-christelijke geschiedenis gelezen. Alleen in de laatste paar eeuwen is daar verandering in gekomen en is de historiciteit steeds minder van belang geworden, maar dit is puur omdat wetenschappelijke ontwikkelingen daartoe gedwongen hebben. De GB wil dat echter niet accepteren.
Ik ben trouwens bezig met een eigen vertaling en commentaar op het eerste scheppingverhaal. Dit zal binnenkort verschijnen op mijn website.
@ Bart, Augustinus meende al dat de dagen niet letterlijk-historisch bedoeld waren. Dat de historiciteit minder is geworden, ligt denk ik al evenzeer aan de evolutie van het begrip ‘historisch’.
Wat de GB betreft, het is ook een kwestie van of je het glas halfvol of halfleeg vindt. Ik zie een beweging in de goede richting.
Waarschuw maar even als je stuk op je site staat!
Nog even over letterlijk Bijbellezen, zie deze bijdrage van Willem Ouweneel: http://www.cip.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=17893
@ Rene
Augustinus meent in De Civitate Dei dat God net zo goed alles tegelijkertijd geschapen had kunnen hebben, maar dat Hij er zes dagen over heeft gedaan omdat dat een perfect getal is. In datzelfde boek zegt hij expliciet dat de wereld slechts een paar duizend jaar oud is omdat dat zo in de Schrift staat. Hij ging ook uit van een historische Adam en zondeval. Kortom: zelfs volgens de grote Augustinus bevat Genesis historie, waarvan heden ten dage vrijwel niets meer over is door wetenschappelijke ontwikkelingen.
Dit is inderdaad een stap in de goede richting van de GB, maar het is slechts een kleine stap, en ze hebben nog vele stappen te maken. Deze lieden lijken met hun gedachtegoed echt een paar eeuwen achter te lopen, waardoor ze zichzelf op intellectueel gebied volstrekt ongeloofwaardig maken.
Over Augustinus is het altijd heerlijk bekvechten. Dat zijn wereldbeeld inmiddels is achterhaald door de wetenschap, dat zegt mij weinig. Hij las de Bijbel in ieder geval minder letterlijk dan de gemiddelde creationist nu.
Dat bonders ‘een paar eeuwen achterlopen’ lijkt me iets overtrokken. En verder zou ik het oordeel over mensen in het algemeen niet alleen willen laten afhangen van hun visie op evolutie.
Rene,
Het cultiveren van een onwetenschappelijke visie blijft natuurlijk wel onderdeel van zo een oordeel.
Anders had jij je boekje niet geschreven.
Roeland
@ Roeland, natuurlijk, maar iedereen heeft zo zijn blinde vlekken. Daarom serveer ik mensen liever niet af op één punt.
@ René
Er zit een verschil tussen letterlijk en historisch lezen. De meeste creationisten hebben ook echt wel oog voor de symboliek in zo’n tekst (ze lezen de tekst dus niet geheel letterlijk), maar menen tegelijk dat de tekst verwijst naar historische gebeurtenissen*. Dit geldt voor o.a. de schepping van afzonderlijke soorten een paar duizend jaar geleden, een historische zondvloed en de Babylonische spraakverwarring. Dit is de gebruikelijke lezing geweest in de joods-christelijke traditie. Ook de grote Augustinus zag dit als historische gebeurtenissen, zoals blijkt uit zijn De Civitate Dei. Agustinus stelde zich bijvoorbeeld de (typisch creationistische!) vraag hoe de dieren uit de ark op verre eilanden terechtgekomen zijn (Boek XVI, hoofdstuk 7): “Sed quaestio est de omni genere bestiarum, quae sub cura hominum non sunt neque sicuti ranae nascuntur ex terra, sed sola commixtione maris et feminae propagantur, sicut lupi atque huius modi cetera, quo modo post diluuium, quo ea, quae in arca non erant, cuncta deleta sunt, etiam in insulis esse potuerint, si reparata non sunt nisi ex his, quorum genera in utroque sexu arca seruauit.”
De historiciteit van deze gebeurtenissen is door wetenschappelijke ontwikkelingen onhoudbaar geworden, niet door theologische. In dit opzicht is er wel degelijk een conflict tussen wetenschap en religie. Je ziet hetzelfde nu gebeuren met de historiciteit van andere Bijbelse gebeurtenissen, zoals de exodus en de verovering van Kanaan. Theologen weten hier ongetwijfeld ook een mouw aan te passen, daarin zijn ze immers meesters. Ik ben benieuwd hoe lang het gaat duren voor Christus’ opstanding hetzelfde lot treft.
* En ik denk dat ze daar gelijk in hebben. Waar ze de mist in gaan is dat ze de historiciteit van Genesis proberen te rijmen met de moderne wetenschap, of nog erger: van Genesis wetenschap proberen te maken (zoals ‘baraminologie’). Daarmee maken ze zich niet alleen wetenschappelijk belachelijk, ze doen ook de tekst geweld aan.
Rene,
Het gaat me om het cultiveren van onwetenschappelijk denken. Niet om blinde vlekken of onvoldoende opleiding, die verdienen alleen afserveren als ze daar te koop mee lopen.
Maar ongeplaagd door blinde vlekken of onkunde is het cultiveren van onwetenschappelijkheid wel heel speciaal.
Roeland
Het is trouwens aardig om dit boek van Augustinus eens wat verder te lezen. Als oplossing voor de eilandproblematiek draagt hij engelenvervoer voor: “Dei siue permissu etiam opere angelorum negandum non sit potuisse transferri”. Toch vindt hij het waarschijnlijker dat alle dieren op de eilanden opnieuw uit de aarde ontsproten zijn, zoals in Gen. 1.
Ook vraagt hij zich af of “monstrosa hominum genera” (monsterlijke mensenrassen) van Noachs zonen afstammen. Dat zijn onder andere de mensen met “oculum in fronte media” (een oog midden voor, cyclopen?). Hij heeft het ook over rassen die met “singula crura in pedibus habent nec poplitem flectunt, et sunt mirabilis celeritatis” (één been met twee voeten, zonder knie, die toch wonderlijk snel zijn), en zelfs over rassen “sine ceruice oculos habentes in umeris” (zonder nek, ogen in de bovenarm). Gelukkig voegt hij daaraan wel toe dat we niet verplicht zijn deze voorbeelden te geloven, al neemt hij ze blijkbaar serieus genoeg om ze te vermelden. Tekenend is dat hij expliciet vermeld dat als rassen menselijk zijn, ze “ex Adam sunt” (uit Adam [ontstaan] zijn). Adam was voor Augustinus dus een historisch persoon.
@ René
Het gaat hier niet op één punt, maar om een manier van denken: de Bijbel heeft het absolute primaat, en als de wetenschap daarmee strijdig is, is dat jammer voor de wetenschap. Dit absolute primaat van de Bijbel is juist ter discussie komen te staan met de opkomst van de wetenschap. Dat bedoel ik toen ik schreef dat de GB met hun gedachtegoed een paar eeuwen achterloopt.
Tot slot nog wat uit het werk van Augustinus.
Over de ark en de zondvloed schrijft hij (Boek XV, hoofdstuk XXVII) dat we niet alleen historisch naar de tekst moeten kijken, om daarbij de allegorie uit het oog te verliezen, maar evenmin de tekst puur figuurlijk moeten lezen, om daarbij de feiten uit het oog te verliezen (“aec omnino gesta non esse, sed solas esse uerborum figuras”).
Voorts gaat hij in op de vraag of het water wel boven de hoogste berg uit kan komen en of alle dieren wel in de ark passen. Hij slaat hierbij zelfs aan het rekenen! Ook gaat hij in op de bouw van de ark en het voeden van de dieren.
Al eerder geeft Augustinus expliciet aan dat de mens is ontstaan uit één individu, niet uit een groep mensen (“ut ex uno homine, quem primum condidit, multiplicaret genus humanum, quam si id incohasset a pluribus”, Boek XII, hoofdstuk XXII). Eerder heb ik al gewezen op de passage waarin hij aangeeft dat op grond van de heilige Schrift de geschiedenis niet ouder kan zijn dan 6000 jaar (“cum ex litteris sacris ab institutione hominis nondum completa annorum sex milia computemus”, zie ook hoofdstuk XIII) .
Het is ironisch om te zien dat Augustinus vaak ingezet wordt tegen creationisten, terwijl uit zijn De Civitate Dei juist blijkt dat hij een creationist avant la lettre is! René, ik weet niet wat je over Augustinus in je boek hebt geschreven, maar hij lijkt niet in jouw kamp te zitten.
Ha Bart,
Ik geef je volkomen gelijk met de laatste zin. Ik heb de Nederlandse vertaling gelezen, nl. ‘De stad Gods’ en kwam tot een dergelijke conclusie.
Grtn. Janus
@ Bart: het gaat er niet om dat Augustinus in ‘mijn kamp’ zou zitten. Dat kan helemaal niet, aangezien er 16 eeuwen tussen ons in zitten.
Punt is dat de manier van omgaan met de Bijbel die je binnen het jonge aarde creationisme ziet, een relatief recente ontwikkeling is. Augustinus zou vermoedelijk ook niet toegelaten worden in hun kringen. Punt is namelijk dat hij wel degelijk open stond voor wetenschappelijke input.
Wat ik over Augustinus heb geschreven? Koop toch dat boek maar eens, je draagt dan meteen bij aan het Fonds Bijzondere Journalistieke Producties. Daar gaan de meeste royalties namelijk heen.
(Het staat ook in de UB van Groningen, en diverse andere bibliotheken)
Met ‘in jouw kamp zitten’ bedoel ik de opvatting dat Augustinus Genesis (puur) symbolisch zou lezen, zoals degenen die evolutie en christendom willen rijmen zo graag beweren. Dat is dus flauwekul, zoals uit Augustinus’ eigen werk blijkt.
Het is ook grotendeels onjuist – en eveneens vaak beweerd door de ‘accomodationisten’- dat “de manier van omgaan met de Bijbel die je binnen het jonge aarde creationisme ziet, een relatief recente ontwikkeling is”. Vrijwel de gehele joods-christelijke traditie heeft Genesis als historie gelezen (zonder daarbij de symboliek uit het ook te verliezen), zoals YEC’s dat ook doen. Dat is absoluut geen “relatief recente ontwikkeling”. Hierin is pas verandering gekomen toen wetenschappelijke ontwikkelingen daartoe dwongen. Het enige wat relatief nieuw is aan de YEC’s, is dat ze de historische lezing van Genesis als wetenschap willen zien. Creationisten staan ook open voor wetenschappelijke input, zolang dat geen problemen oplevert met de historische lezing van de Bijbel, zeker als zo’n lezing van belang is voor centraal christelijke doctrines (zoals de erfzonde). Ik denk dat Augustinus het hiermee eens zou zijn.
Ik zal je boek eens opzoeken in een bieb. Ik heb het tot nu toe niet gekocht omdat ik denk dat er voor mij weinig nieuws in staat – met alle respect voor je popularisering van wetenschap overigens.
@ Bart: Het maximale dat ik wil beweren, is dat de omgang van iemand als Augustinus met Genesis complexer is dan die van de huidige jonge aarde creationisten.
Ook wat betreft de joodse traditie is die complexer. Vrijdag komt er een recensie van mij in het ND, van het boekje ‘Evolutie, wetenschappelijk model of seculiere theorie’, met onder meer een opstel van rabbijn Tzvi Marx. Die stelt dat in de rabbijnse traditie een letterlijke lezing niet echt de norm was. (Deze link http://www.leeftocht.nl/downloads/marx_klein.pdf geeft een beetje een idee van zijn redenering.)