Ik had dit al eerder willen doen, kon de tijd & energie niet vrijmaken. Nu heb ik eigenlijk ook geen tijd, maar aangezien de discussie over Todd Wood nu ook over Adam gaat, toch maar even een blogje.
In mijn boek ‘Gevormd uit Sterrenstof’ schets ik een scenario waarin zowel een ‘historische Adam’ als evolutie een plek geef. Deze Adam is niet de stamvader van alle mensen, maar een vertegenwoordiger van de mensheid, door God gekozen voor die rol. Net als God Abraham koos om zijn relatie met de mensen later vorm te geven.
De visie die ik weergeef, staat bijvoorbeeld ook in het boek ‘Creation or evolution, do we have to choose’ van Denis Alexander. En er zijn ook een aantal theologen (in Nederland Gijsbert van der Brink) die deze kant op denken.
Recent is er een discussie opgelaaid in de VS, mede naar aanleiding van een coververhaal in Christianity Today. Ook op de BioLogos website staan verschillende artikelen over Adam, zie hier voor een stuk dat ingaat op CT.
Interessant is ook de visie van John Schneider, theoloog aan het Calvin College – maar onlangs opgestapt omdat zijn visie niet past bij het College.
Bij de American Scientific Affiliation is er een hele discussiepagina over het thema. En op een van mijn favoriete blogs, The InternetMonk, heeft Chaplain Mike er ook een stuk over geschreven.
En er is ongetwijfeld nog veel meer. zoek maar eens naar ‘Adam’ op de site van het Faraday Institute. Ernest Lucas heeft een mooi stuk over Genesis geschreven (en een mooi boek ook, trouwens, ‘Can we believe Genesis today?’ heet het).
Adam is verweven met Christus, met name Paulus schrijft daar over. In mijn opinie is het heel goed mogelijk dat er een letterlijke Adam was (met de beperkingen die ik hierboven noemde). Zo’n Adam zal geen sporen hebben achtergelaten die we nu kunnen vinden. Er is ook geen genetische Adam nodig. Zijn val straalde niet uit door erfelijkheid, maar doordat het volk viel met de leider – geen ongebruikelijk fenomeen, een paar duizend jaar geleden.
Of er echt een historische Adam bestaan heeft? Die vraag staat voor mij niet gelijk aan de vraag of er een historsiche Jezus bestaan heeft. Daarop zeg ik absoluut: ja. Wat Adam betreft zeg ik: het zou goed kunnen, ik vermoed van wel, maar weet het niet zeker.
Als je de evolutietheorie als wetenschappelijke theorie serieus neemt, waarom zou je dan ook niet de Bijbelwetenschap iets meer integreren in je visie, vraag ik mij af. Bij mijn weten is er namelijk geen enkele Bijbelwetenschapper die een historische Adam verdedigt én de Bijbel net zo behandelt als bijv. Enuma Elish. De optie dat Adam een historische persoon was komt alleen voor bij mensen die op een of andere manier aannemen dat de Bijbel een voorkeursbehandeling verdient.
“In mijn opinie is het heel goed mogelijk dat er een letterlijke Adam was (met de beperkingen die ik hierboven noemde). Zo’n Adam zal geen sporen hebben achtergelaten die we nu kunnen vinden. Er is ook geen genetische Adam nodig. Zijn val straalde niet uit door erfelijkheid, maar doordat het volk viel met de leider – geen ongebruikelijk fenomeen, een paar duizend jaar geleden.”
Een volk dat ‘valt’ met de leider, daar kan ik me niet goed een voorstelling van maken. Khadaffi is onlangs gevallen. Hoe werkt die val door naar het Libische volk? Het was (tegenwoordig valt het wel mee) inderdaad geen ongebruikelijk fenomeen dat volken met hun al dan niet gevallen leiders geassocieerd werden, maar zou een liefhebbende en alwetende god daar niet doorheen kunnen en moeten prikken? Dat het in bijbelse tijden (of alleen maar in de geschriften?) gebruikelijk was om collectief te oordelen maakt het nog niet moreel aanvaardbaar.
Maar misschien begrijp ik niet goed wat je bedoelt met ‘vallen’, waar het een heel volk betreft.
Speculatie, als ik er mij mening over mag geven. De visie dat Adam niet historisch zou zijn geweest en niet de eerste door God geschapen mens is nog maar krap 200 jaar oud en daarmee nieuwlichterij die eerst bewezen zal moeten worden.
@ Cor, Ludo, ik neem de Bijbel idd serieus, als openbaring van Gods wil voor deze wereld. De Bijbelwetenschap ook, daarom heb ik er ook geen probleem mee te kijken naar culturele invloeden. Zoals het concept dat de val van een leider ook bredere gevolgen heeft.
Het is overigens niet zo dat ‘geen enkele’ bijbelwetenschapper/theoloog een historische Adam verdedigt. Gijsbert vd Brink en Bart van Veluw in Nederland bijvoorbeeld.
Ludo, waarom zou een eeuwige God (schepper van alles wat wij nu om ons heen zien) ergens een paar duizend jaar geleden hebben gehandeld volgens de normen van de 20e/21e eeuw in West Europa? Zijn onze normen en waarden dan het summum van eerlijkheid? Natuurlijk ben ik ook blij dat ik niet gestraft wordt voor fouten van Beatrix (al wordt ik nu wel gestraft voor fouten van de elite, via een ecomische crisis). Aan de andere kant: het plaatsvervangend lijden en sterven van Christus volgt dezelfde norm, het lijden van één man bracht redding voor allen. Daar trekt Paulus ook de parallel tussen Adam en Christus. En het is díe parallel die aan de basis ligt van de ’tuintheorie’ voor een historische Adam die ik in mijn boek uitwerk (dus Adam apart gezet in tuin, als vertegenwoordiger van de mensheid).
“Het is overigens niet zo dat ‘geen enkele’ bijbelwetenschapper/theoloog een historische Adam verdedigt. Gijsbert vd Brink en Bart van Veluw in Nederland bijvoorbeeld.”
Dat klopt, daarom maakte ik de restrictie ‘geen enkele Bijbelwetenschapper die de Bijbel principieel niet voortrekt’ heeft die opvatting. Theologen als Van den Brink en Van Veluw geloven alleen in de historische Adam omdat het in de Bijbel staat, en dat is een slecht historisch argument.
In zekere zin is de intro voor het artikel in Christianity Today nog het meest veelzeggend:
Titel: The Search for the Historical Adam
Intro: The center of the evolution debate has shifted from asking whether we came from earlier animals to whether we could have come from one man and one woman.
@ René,
Is Bart van Veluw dezelfde als deze persoon:
http://www.ichthusboekhandel.nl/nl/product/9789058299963/waar-komt-het-kwaad-vandaan.html
@ Jan, idd, dat is ‘m.
Heb net nog een link aan het bericht toegevoegd, naar The Intnernetmonk.
@René,
“Zijn onze normen en waarden dan het summum van eerlijkheid?”
Als God de absolute norm stelt voor wat goed en kwaad is (het wordt ongelovigen nogal eens voor de voeten geworpen dat zij een dergelijke bron niet hebben en daarom niets ze in de weg staat immoreel te handelen), dan is die norm niet cultuur- of tijdgebonden. Dan wordt het kiezen: óf collectief straffen was vroeger juist en nu ook (en de meesten van ons in 2011 die uitsluitend de daders gestraft willen zien zitten er dus ethisch gezien naast), óf je neemt de bijbel niet serieus waar het ethiek betreft.
“(al wordt ik nu wel gestraft voor fouten van de elite, via een ecomische crisis)”
Van andermans daden slachtoffer worden is iets anders dan schuld ervoor dragen en straf krijgen.
“Daar trekt Paulus ook de parallel tussen Adam en Christus.”
Dat was een van de weinige punten waarop ik het wel met een creationist als Peter Borger eens kon zijn. Als er verlossing van erfzonde is, dan moet er ook erfzonde zijn, en ontkom je niet aan een historische Adam. Het lijkt me dat een christen daar moeilijk omheen kan. Ik kan me zo voorstellen dat dat bij een christen die evolutie accepteert leidt tot noodgedwongen ad-hocexegese.
En dat Christus’ collectieve verlossing het niet zonder de collectieve straf op Adams zonde kan stellen maakt het beginsel van het collectief straffen niet minder abject in mijn ogen, 2011 AD of 6000 BC. Als God geen cultuurrelativist is, waarom moet ik het dan zijn?
@ Ludo en @ René,
Ik denk dat je het probleem goed schetst! Die ad-hocexegese bedoelde ik in mijn vorige post. Ik lees bijvoorbeeld nergens in de Bijbel dat Adam geroepen werd door God, wel lees ik dat Adam gemaakt werd. Ik vraag me ook sterk af waarom in hetzelfde bijbelboek Genesis wel staat dat Abraham geroepen wordt en niet dat Adam geroepen wordt. Dat Adam met een bepaalde cultuurstam gevallen in zonde is komt bij mij over als ad-hoc, aangezien het gedeelte uit de Bijbel dat over ‘de tuin van Eden’ handelt alleen Adam en Eva noemt en niet een hele stam.
@ Ludo
verlossing van erfzonde… Kom je dat echt in de Bijbel tegen? Wat betekent dan Ezechiel 18?
Kennelijk is het hele idee erfzonde onbekend in Ezechiel 18.
Ez 18 30 Ik zal iedereen beoordelen naar de weg die hij gegaan is
@ Ludo, hoe ad-hoc het is laat ik graag over aan theologen – lees het stuk van Schneider, dan zie je dat er sowieso door de eeuwen verschillende gedachten over erfzonde e.d. zij geweest.
Normen en waarden: die zijn zelden in steen gebeiteld, ook in de Bijbel. De Bijbel geeft een raamwerk, dat wel. De christelijke normen en waarden zijn zelden volledig uniform. De Nederlandse zondagsrust kom je in de meeste landen niet zo tegen, bijvoorbeeld.
@ Pieter, Schneider zet uiteen hoe de huidige (protestantse) visie op erfzonde teruggaat op Augustinus.
@ Jan, er zitten tal van haken en ogen aan Gen 1-3, het is als tekst niet een op een vergelijkbaar met de latere hoofdstukken.
Gerdien,
Het idee erfzonde is een uitvinding van Augustinus, daarover is iedere theoloog het eens. Het idee van erfzonde, zoals dat in de latere dogmatiek is uitgewerkt, komt in de Bijbel en zeker in het Oude Testament niet voor. Vandaar ook dat de joodse traditie geen erfzonde kent. Het komt alleen in het christendom voor. (Ik meende me te herinneren dat de erfzonde ook in de Islam niet voorkomt, maar ik weet er te weinig van om daar iets over te zeggen.)
Ai… zag dat bij mijn naam nog altijd de link naar mijn “oude” weblogadres wordt gegeven, dat is dus nu veranderd naar: http://tasmedes.wordpress.com.
Het woord “erfzonde” komt in het O.T. en het N.T inderdaad niet voor. Maar als begrip bestaat het wel degelijk in beide delen van de bijbel. Alleen het woord wekt verwarring, je erft namelijk niet de zonde of de schuld van je ouders, maar de zondigheid, de geneigdheid tot zonde. Dus Ez. 18 gaat helemaal niet over erfzonde, maar over daden: je wordt niet gestraft voor de slechte daden van je ouders, en evenmin kun je meeliften op de goede daden van je ouders: of je tanden al dan niet stomp worden hangt er vanaf of je zelf al dan niet zure druiven eet.
Maar nadat David van Nathan zijn zonde met Bathseba voor ogen krijgt geschilderd, komt hij tot een besef van zichzelf dat je heel goed met de woorden “geërfde zondigheid” kunt aanduiden. Hij zegt dan:
Psalm 51: 7 zie, in ongerechtigheid ben ik geboren; in zonde heeft mijn moeder mij ontvangen.
In Jesaja 48 wijst God Israël op zijn zondige hardnekkige karakter, in vers 8 wordt het een overtreder vanaf de moederschoot genoemd.
In het N.T. heeft Paulus het er in Rom. 7 over dat de zonde in hem woont, er heerst in hem een innerlijke wet die hem doet zondigen, zelfs tegen zijn geestelijk verlangen om het goede te doen, in. Hij noemt elders die neiging “de oude mens”.
Hij schrijft de oorprong van die zondige houding duidelijk toe aan de overtreding van Adam in Rom. 5
Door de overtreding van één zijn velen zondaars geworden. Hij schrijft dus niet dat de zonde van Adam aan velen is TOEGEREKEND (zoals in de situatie: leider valt>volk valt), maar dat velen zondaars GEWORDEN zijn (SV: tot zondaars gesteld; KJV: made sinners), iets totaal anders. Het betekent dat je met een zondige inborst geboren bent en dat dat te maken heeft met de overtreding van Adam. In Rom. 6, 7, en 8 werkt hij dit verder uit, hoe die innerlijke zondemacht in je werkt en hoe je er van bevrijd wordt.
Adam werd door te zondigen een zondaar en wij met hem.
Wij worden geen zondaars door te zondigen, maar wij zondigen omdat we zondaars zijn.
@René,
“Normen en waarden: die zijn zelden in steen gebeiteld, ook in de Bijbel.”
De meest prominente van de bijbelse normen en waarden, de Tien Geboden, waren die niet in stenen tafelen gebeiteld?
@Jaap,
“Dus Ez. 18 gaat helemaal niet over erfzonde, maar over daden: je wordt niet gestraft voor de slechte daden van je ouders, en evenmin kun je meeliften op de goede daden van je ouders (…)”
Niet gestraft? Ezechiel of niet, in Genesis lees ik dat als gevolg van de overtreding van Adam en Eva wij moeten werken voor de kost, en de vrouwen bovendien pijn krijgen bij het baren. En we krijgen uiteindelijk allemaal de doodstraf.
@Ludo « in Genesis lees ik dat als gevolg van de overtreding van Adam en Eva wij moeten werken voor de kost, en de vrouwen bovendien pijn krijgen bij het baren »
Dat kun jij zo lezen. Ik lees erin, ondanks alle fouten die wij maken, dat wij kinderen krijgen, en brood op de plank.
Zouden wij evenveel genieten van het leven als wij er niet keihard voor moesten knokken ?
@Jan
« Ik lees bijvoorbeeld nergens in de Bijbel dat Adam geroepen werd »
De HERE God riep: “Adam, waar ben je?”
De HERE God wist best waar Adam zat. Hij riep hem ter verantwoording.
@Ludo,
Dat de gevolgen van Adam’s overtreding ons allemaal treffen, is waar. Moeizaam werk, doornen en distels, pijnlijk baren en uiteindelijk de dood. Dat is een algemene straf, omdat God een vloek heeft uitgesproken n.a.v. de zonde van Adam. We hebben er allemaal mee te maken. Dat zegt Genesis.
Maar als een mens zich afkeert van de zonde van zijn vader en die niet doet, treft hem niet de straf die zijn vader treft; hij hoeft daar niet voor te boeten. Dat zegt Ezechiël.
Dat we allemaal te lijden hebben onder Adam’s overtreding lijkt niet fair, maar het leven leert ons wel dat we ook allemaal uit hetzelfde hout gesneden zijn als hij. Het is maar goed dat het leven zoals het nu is, niet eeuwig is.
Maar er blijven natuurlijk vreselijk veel vragen over. Over de verdeling van het leed in deze wereld e.d.
@ Leon,
Hij riep hem wel, maar dat was nadat Hij hem afgezonderd had in de tuin. Als ik het goed begrijp zegt René dat God Adam riep en zijn stam en hem in de tuin zette. Dus dan moet er sprake zijn van twee keer roepen. Maar ik lees van die eerste keer roepen en afzonderen niets. De tweede keer roepen is dat roepen wat jij noemt. Volgens het verhaal in de Bijbel maakte God Adam, zette hem in de tuin, samen met Eva en toen vielen beide in zonde en toen werd Adam inderdaad ter verantwoording geroepen. Dat is een ander soort roepen dan een roepen zoals bij Abraham.
@Jan
God roept vaak, soms met een speciale roeping, soms met gewone roeping om hem te volgen. De mensen reageren wisselend.
@ Leon,
Dat klopt volledig. Maar ik lees in Genesis dat Adam gemaakt werd en na zijn val pas geroepen werd. René beweert dat Adam niet gemaakt is maar geroepen, dus zou hij volgens zijn visie twee keer geroepen zijn.
@Jan
Alle mensen zijn geschapen en geroepen om plaats te nemen in het (verloren) paradijs, het beloofde land.
@ Leon,
Ook dat klopt maar daar gaat het in dit verband niet om…of heb ik het mis?
@Jan
God koos Adam voor een speciale rol, Abraham voor een speciale rol, Jonas voor een speciale rol, Gideon voor een speciale rol, Saul voor een speciale rol. Ze werden allemaal apart gezet, sommigen waren sterk in hun rol, anderen wat zwakker, soms zeiden ze eerst nee, daarna ja, soms eerst ja en daarna nee, anderen twijfelden. Allemaal mensen. Ik zie niet zo het verschil tussen Adam en de rest.
@ Leon,
Aha…ik begrijp het. Het verschil met Adam is dat Genesis er over rept dat Adam gemaakt is en niet geroepen. Tenminste voordat hij in de ’tuin van Eden’ gezet werd niet.