En weer een doorbraak in het hersenonderzoek, en wel de neurotheologie. Deense wetenschappers hebben 20 ‘devout Christians’ (dat klinkt toch anders dan ‘gelovige christenen’, of ligt dit aan mij?) in een fMRI-scanner gelegd en ze de volgende taken opgedragen: het Onze Vader bidden, een willekeurig rijmpje opzeggen, in een vrij gebed God ergens om vragen en een verlanglijstje aan de Kerstman uitspreken. Ik weet dat u allen op het puntje van de stoel zit om de resultaten te vernemen. Eerst maar even met de slotconclusie:
“He says the results show people believe they are talking to someone when they pray”
Wow! Oprecht gelovige christenen geloven dat ze tegen iemand praten wanneer ze bidden. Er was een duidelijk verschil in hersenactiviteit tussen het vrije gebed en het verlanglijstje, vandaar. New Scientist publiceerde deze doorbraak op de website.
Een andere spectaculaire bevinding was, dat er niets ‘mystieks’ werd gevonden in de hersenscans. Het was gewoon alsof ze met een ander persoon aan het praten waren, dat bidden, aldus de Deense geleerden. Hun resultaten zijn door atheïsten en door christenen met gejuich ontvangen. De eerste groep zei: ‘zie je wel, God is een zelfverzonnen vriendje’, de tweede ‘zie je wel, God bestaat, net als mijn vriendjes’.
Na al deze onzin heeft New Scientist gelukkig ook nog even iemand met een nuchtere blik aan het woord gelaten, evolutionair psycholoog Robin Dunbar (Oxford), die fijntjes opmerkt dat het onderzoek niets zegt over het bestaan van God, alleen over het geloof in God van de proefpersonen.
Inderdaad, je kunt hersenscans maken totdat je een ons weegt, maar wat zie je? De gedachten, overtuigingen en ideeën van je proefpersoon. Hersenscans laten niet zien of iets echt of onecht is. Daarom is het een raadsel waarom dit onderzoek ooit is uitgevoerd.
Maar het vervolgonderzoek zal vermoedelijk wel lopen, want dit soort onzin verkoopt nu eenmaal goed. Mijn tips voor gegarandeerd resultaat:
1) een studie waarin gelovigen en atheïsten worden vergeleken (verrassing! de atheïsten geloven niet in God)
2) een studie waarin vrijzinnige en orthodoxe gelovigen de scanner in gaan (Klaas Hendrikse mag ook meedoen).
3) een experiment waarin journalisten van New Scientist, Christianity Today en The Financial Times vergeleken worden.
4) tot slot de onderzoekers zelf, die in de scanner hun eigen onderzoeksvoorstellen moeten lezen, vervolgens het script van een Monty Python sketch en daarna een willekeurig onderzoeksvoorstel van een serieuze onderzoeker.
Ren,
Kleuters hebben toch heel vaak imaginaire vriendjes/vriendinnetjes waar je ze zelfs wel tegen hoort praten, herinner ik me van mijn kinderen.
Die imaginaire vriendjes worden dan evenwaardig gezien aan de vleselijke. Diverse studies en rapportages zijn daarover te vinden.
Misschien is er per scan nu gewoon een hel bekende vorm van regressie vastgelegd ?
Roeland
Roeland,
Wat is het verband van je uitspraak met het geciteerde onderzoek? In mijn inschatting: geen enkel.
Je leest je eigen (voor)oordeel in de resultaten in, net zoals de atheïsten en gelovigen die New Scientist citeert. Dat is een reflexmatige actie, en reflexmatige antwoorden zou je ook als een vorm van regressie kunnen zien, ten opzichte van doordachte antwoorden.
Om deze posting nog even uit te breiden: ik ben benieuwd of iemand een fMRI experiment kan bedenken dat ons daadwerkelijk iets vertelt over de aard en betekenis van gebed. Dus dat kan discrimineren tussen brabbelen in de ruimte en praten tegen een Hogere Macht.
Ik denk namelijk dat dit volstrekt onmogelijk is en dat alle fMRI onderzoek naar dit onderwerp weggegooid geld is. Maar wie weet zijn er creatieve bezoekers van Sterrenstof die dat anders zien.
Rene,
Dat het weggegooid geld is om dat verschil uit te maken ben ik met je eens. Via een scan kunnen namelijk geen gedachten worden gelezen.
Overigens had ik alle links eerst nagetrokken en is er geen sprake van een reflexmatige actie.
Maar het zou evenzo de moeite zijn om na te trekken of er bij kleuters verschil kan worden bepaald tussen gesprek met een virtueel of een echt vriendje.
Roeland
Dezelfde onderzoeker publiceerde in 2008:
====This supports the hypothesis that religious prayer as a form of frequently recurring behavior is capable of stimulating the dopaminergic reward system in practicing individuals. It extends recent research which demonstrates a relation between interpersonal trust and activation in the dopaminergic system to also encompass relations to abstract entities.=====
Roeland
De hersenen produceren allerhande chemische stoffen, maar daarmee is nog niet gezegd dat zij ons gebeds- of gevoelsleven determineren.
Nou, Pjotr, op ons gevoelsleven hebben ze wel degelijk veel invloed. De verwijzing naar dopamine zegt het al. Maar dat was natuurlijk al bekend: geloof en bidden kan mensen een goed gevoel geven. Dat is net als met hardlopen: je voelt je na afloop happy, gewoon vanwege de endorfinen. Omgekeerd kan depressie gewoon door de biochemie veroorzaakt worden, met als gevolg dat mensen met wie het ogenschijnlijk goed gaat zich heel ellendig kunnen voelen. Zie ook Prozac etc. Het is ook ontdekt dat stoffen die bij lichamelijke pijn vrijkomen dat ook bij psychische pijn doen.
Het is dus eigenlijk zo dat er geen reden is om aan te nemen dat gebeds- en gevoelsleven NIET door chemische stoffen gedetermineerd worden.
Maar zeggen dat bidden en hardlopen stoffen kan vrijzetten is toch wat anders dan zeggen dat die stoffen ons determineren? Ik bid bijv. niet alleen uit nood, maar juist ook omdat ik me verheug over wat ik meemaak.
Bidden is een proces dat zich in ons bewustzijn afspeelt. Het bewustzijn zetelt in de hersenen. Dus zorgt bidden voor meetbare sporen in de hersenen. Maar dit alles zegt niets over de echte vraag: is er Iemand die ons gebed hoort?
De redenering van Martin is een typisch voorbeeld van wat aan de andere kant van de Noordzee ‘nothing-buttery’ heet. Dat is een heilloze weg (wetenschappelijk gezien), je kunt ook zeggen dat iedere conversatie ‘niets anders is dan het effect dat luchtdrukvariaties via de gehoorzenuw uitoefenen op de hersenchemie’.
Het zou wel erg raar zijn, wanneer het gebedsleven geen meetbare sporen in het brein achterliet. Dat zou dan een bewijs van materie-geest dualisme zijn!
“Maar dit alles zegt niets over de echte vraag: is er Iemand die ons gebed hoort?”
Dat heb ik ook niet ontkend. Ik bedoelde meer: waarom zou je denken dat dat wel het geval is. Maar ik wil daar niet teveel op rondspringen – ik wil bidden niet belachelijk maken. Vrijheid blijheid, zeg ik altijd maar – zolang dat maar voor iedereen geldt.
“Het zou wel erg raar zijn, wanneer het gebedsleven geen meetbare sporen in het brein achterliet. Dat zou dan een bewijs van materie-geest dualisme zijn!” Inderdaad. Dus René is een materialist?
Prima, maar het verhaal op de site gaat over een onderzoek dat erop gericht zou zijn de ‘werkelijkheid’ achter gebed aan te tonen. Mijn stelling was, dat dit onderzoek onzinnig is. Uit dit onderzoek kan je niet afleiden of je via bidden wel of niet in contact treedt met een hogere macht. En volgens mij zouden we het daar over eens moeten zijn (los van wat we verder van bidden denken).
Of ik een materialist ben, dat is niet zo eenvoudig te zeggen. Ik zie op dit moment geen bewijs voor dualisme. Maar ik geloof wel in een werkelijkheid buiten de ‘wetenschappelijk waarneembare’ werkelijkheid, want ik geloof in God. Een God die het universum gemaakt heeft en er dus zelf boven staat.
Hoe die twee werelden met elkaar communiceren, daarover heb ik geen uitgewerkte mening. Behalve dan dat het m.i. niet via de pijnappelklier loopt. Dus ik ben geen Cartesiaans dualist…