Op 16 mei plaatste het Reformatorisch Dagblad een opiniestuk van Kees Jan van Dam van Stichting Oude Wereld, met daarin enkele ‘anomalieën’ die er volgens hem zitten in de evolutietheorie (liever gezegd: het wetenschappelijk ontstaanmodel, want niet alles gaat over evolutie). Hij gaf acht vermeende anomalieën, zonder onderbouwing.Omdat ik het met veel van zijn stellingen niet eens was, heb ik een ingezonden stuk naar het RD gestuurd, dat ik zelfs een beetje langer mocht maken, maar niet langer dan 450 woorden. In die ruimte is het niet goed mogelijk alles goed te behandelen. Daarom op deze plek een wat uitgebreidere toelichting.
1) Er is geen wetenschappelijke verklaring voor het ontstaan van leven uit niet-leven.
Dit is op zich waar. Het is ook niet waarschijnlijk dat die verklaring er ooit komt. Het ontstaan van leven uit niet-leven lijkt eenmalig te zijn geweest, en zal – vanwege de aanwezigheid van leven nu – vermoedelijk ook nooit meer spontaan plaatsvinden op aarde. Er zijn overigens talloze ideeën over dit onderwerp en onderzoek naar bijvoorbeeld zelforganisatie en naar RNA-moleculen die tegelijk informatiedrager én enzym kunnen zijn is boeiend.
Maar laten we dit argument eens anders bezien. Stel dát het leven spontaan is ontstaan uit niet-leven. Verwachten we dan dat we dit na dik 3,5 miljard jaar nog kunnen terugvinden? Niet echt.
Over het ontstaan van het leven kunnen we hypothesen opwerpen, beperkt experimenteel bewijs aanvoeren, maar we zullen nooit zeker weten hoe het gegaan is. Tegelijkertijd kunnen we ook niet aantonen dat het ontstaan van leven onmogelijk is. Dit argument pleit dus niet tegen evolutie.
Dit is op zich waar. Het is ook niet waarschijnlijk dat die verklaring er ooit komt. Het ontstaan van leven uit niet-leven lijkt eenmalig te zijn geweest, en zal – vanwege de aanwezigheid van leven nu – vermoedelijk ook nooit meer spontaan plaatsvinden op aarde. Er zijn overigens talloze ideeën over dit onderwerp en onderzoek naar bijvoorbeeld zelforganisatie en naar RNA-moleculen die tegelijk informatiedrager én enzym kunnen zijn is boeiend.
Maar laten we dit argument eens anders bezien. Stel dát het leven spontaan is ontstaan uit niet-leven. Verwachten we dan dat we dit na dik 3,5 miljard jaar nog kunnen terugvinden? Niet echt.
Over het ontstaan van het leven kunnen we hypothesen opwerpen, beperkt experimenteel bewijs aanvoeren, maar we zullen nooit zeker weten hoe het gegaan is. Tegelijkertijd kunnen we ook niet aantonen dat het ontstaan van leven onmogelijk is. Dit argument pleit dus niet tegen evolutie.
2)
(2a) Overgangsvormen tussen groepen diersoorten ontbreken in het fossielenbestand terwijl het ervan zou moeten wemelen. (2b) Er is geen bewijs voor zogenaamde gemeenschappelijke voorouders.
Dit argument valt in twee stukken uiteen, 2a en 2b. Eerst maar even 2a. Het ontbreken van overgangsvormen is een standaard creationistische uitspraak, meestal onder verwijzing naar het artikel over punctuated equilibrium van Gould en Eldredge (1987). Die uitspraak is inmiddels door de feiten ingehaald. Een paar voorbeelden uit de losse pols: Tiktaalik als overgang tussen vissen en vierpotigen. De overgang van landdier naar walvis. Dinosaurussen met (proto)veren en andere vogelkenmerken. Een lange lijst van overgangsfossielen is hier te vinden. Veel van deze fossielen zijn gevonden na 1987.
Een interessante vraag is natuurlijk wat een overgangsfossiel is. Vanuit de evolutietheorie is iedere soort bezig met evolueren. Ieder individu is een overgangsvorm. Denk je eens een lang rij in, van jezelf terug naar je voorouders. Je lijkt zelf ongetwijfeld sterk op je ouders en grootouders. Je grootouders lijken ook op hún grootouders. Tussen de generaties is weinig verschil te zien. Ga je 100 generaties terug, dan is de stap tussen de generaties klein. Maar de kans dat jij op je voorouder van 100 generaties geleden lijkt, is klein.
(2a) Overgangsvormen tussen groepen diersoorten ontbreken in het fossielenbestand terwijl het ervan zou moeten wemelen. (2b) Er is geen bewijs voor zogenaamde gemeenschappelijke voorouders.
Dit argument valt in twee stukken uiteen, 2a en 2b. Eerst maar even 2a. Het ontbreken van overgangsvormen is een standaard creationistische uitspraak, meestal onder verwijzing naar het artikel over punctuated equilibrium van Gould en Eldredge (1987). Die uitspraak is inmiddels door de feiten ingehaald. Een paar voorbeelden uit de losse pols: Tiktaalik als overgang tussen vissen en vierpotigen. De overgang van landdier naar walvis. Dinosaurussen met (proto)veren en andere vogelkenmerken. Een lange lijst van overgangsfossielen is hier te vinden. Veel van deze fossielen zijn gevonden na 1987.
Een interessante vraag is natuurlijk wat een overgangsfossiel is. Vanuit de evolutietheorie is iedere soort bezig met evolueren. Ieder individu is een overgangsvorm. Denk je eens een lang rij in, van jezelf terug naar je voorouders. Je lijkt zelf ongetwijfeld sterk op je ouders en grootouders. Je grootouders lijken ook op hún grootouders. Tussen de generaties is weinig verschil te zien. Ga je 100 generaties terug, dan is de stap tussen de generaties klein. Maar de kans dat jij op je voorouder van 100 generaties geleden lijkt, is klein.
Laten we nu verder teruggaan, tot het punt waarop je voorouder niet langer homo sapiens is, maar homo habilis (NB: ik ga er in deze redenering vanuit dat de mens geëvolueerd is). Jij lijkt niet op de reconstructie van homo habilis. Je opa en diens opa ook niet. Je voorouder van 100 generaties geleden ook niet. Als je steeds verder teruggaat langs de rij van verwanten zie je geen verschil tussen ouder en kind. Toch kom je uiteindelijk, na zo’n 60.000 verwanten (generatietijd 25 jaar, 1,5 Miljoen jaar) uit bij die rare homo habilis.
De hamvraag is: waar trek je de grens tussen homo habilis en homo sapiens? Het antwoord: die grens kan je niet trekken wanneer je een continue lijn van verwanten ziet. Tussenvormen bestaan bij de gratie van een onvolledig fossielenarchief. Naar mate je teruggaat in je eigen afstammingslijn zal je voorouder meer op homo habilis gaan lijken. En wanneer een paleontoloog jouw botten vergelijkt met die van van je 60.000ste voorouder, zal hij ze tot twee verschillende soorten rekenen.
Waarom deze uiteenzetting? De standaard reactie van creationisten op een tussenvorm is, dat deze of hoort bij soort A, of bij soort B. In de menselijke evolutie: het is of een aap, of een mens. Wat ontbreekt is een duidelijke definitie van wat een creationist als een tussenvorm zou aanvaarden. Als Kees Jan van Dam die definitie zou willen opstellen, zou dat een mooi begin zijn.
Nog een laatste punt: wanneer je van jezelf terug kijk, zal je een ongebroken lijn van voorouders zien. Geen van je voorouders is immers kinderloos gestorven! Maar de andere kant op geldt dat niet. Lang niet iedereen die duizend jaar geleden leefde, heeft nu nog nageslacht op aarde rondlopen. Het is dus niet goed mogelijk om zeker te weten of een als fossiel gevonden soort inderdaad een ‘echte’ tussenvorm is, of dat fossiel inderdaad van een voorouder is van een moderne soort.
Het is mogelijk dat bijvoorbeeld Tiktaalik een zijtak is van de evolutie van de vierpotigen. Maar het fossiel laat wel bepaalde eigenschappen zien die tussen vis en vierpotige inzitten, zoals de bouw van de ledematen en het vermogen de kop te draaien. Daarmee kan je zeggen: het is een tussenvorm, al weten we strikt genomen niet of Tiktaalik daadwerkelijk een voorouder was van de moderne vierpotigen.
De hamvraag is: waar trek je de grens tussen homo habilis en homo sapiens? Het antwoord: die grens kan je niet trekken wanneer je een continue lijn van verwanten ziet. Tussenvormen bestaan bij de gratie van een onvolledig fossielenarchief. Naar mate je teruggaat in je eigen afstammingslijn zal je voorouder meer op homo habilis gaan lijken. En wanneer een paleontoloog jouw botten vergelijkt met die van van je 60.000ste voorouder, zal hij ze tot twee verschillende soorten rekenen.
Waarom deze uiteenzetting? De standaard reactie van creationisten op een tussenvorm is, dat deze of hoort bij soort A, of bij soort B. In de menselijke evolutie: het is of een aap, of een mens. Wat ontbreekt is een duidelijke definitie van wat een creationist als een tussenvorm zou aanvaarden. Als Kees Jan van Dam die definitie zou willen opstellen, zou dat een mooi begin zijn.
Nog een laatste punt: wanneer je van jezelf terug kijk, zal je een ongebroken lijn van voorouders zien. Geen van je voorouders is immers kinderloos gestorven! Maar de andere kant op geldt dat niet. Lang niet iedereen die duizend jaar geleden leefde, heeft nu nog nageslacht op aarde rondlopen. Het is dus niet goed mogelijk om zeker te weten of een als fossiel gevonden soort inderdaad een ‘echte’ tussenvorm is, of dat fossiel inderdaad van een voorouder is van een moderne soort.
Het is mogelijk dat bijvoorbeeld Tiktaalik een zijtak is van de evolutie van de vierpotigen. Maar het fossiel laat wel bepaalde eigenschappen zien die tussen vis en vierpotige inzitten, zoals de bouw van de ledematen en het vermogen de kop te draaien. Daarmee kan je zeggen: het is een tussenvorm, al weten we strikt genomen niet of Tiktaalik daadwerkelijk een voorouder was van de moderne vierpotigen.
Dit brengt ons bij argument 2b: gemeenschappelijke afstamming is niet te bewijzen. Zoals ik hiervoor al laat zien, is het inderdaad niet onomstotelijk te bewijzen dat een bepaald fossiel daadwerkelijk een voorouder is van een moderne soort. Maar: wanneer je de fossielen die we in de aardlagen vinden op een rijtje zetten, dringt het idee van gemeenschappelijke afstamming zich toch wel heel sterk op. De vraag is natuurlijk hoe je ze moet rangschikken, die fossielen. Wel, dat doe je volgens de geologische kolom. Een belangrijk creationistisch argument is dan ook dat die geologische kolom niet bestaat of een uitvinding is om Darwin te plezieren.
Dat laatste is aantoonbaar in strijd met de feiten, want de geologische kolom ontstond rond 1800, toen de Britse geoloog William Smith de eerste geologische kaarten van Engeland maakte, en daarop aangaf hoe dezelfde afzettingen door het hele land gevolgd kunnen worden. Smith legde ook een verband tussen fossielen en aardlagen, lang voor Darwin dus. (Lees voor meer informatie het zeer informatieve ‘The Bible, Rocks and Time’ van Davis Young en Ralph Stearly).
Dat laatste is aantoonbaar in strijd met de feiten, want de geologische kolom ontstond rond 1800, toen de Britse geoloog William Smith de eerste geologische kaarten van Engeland maakte, en daarop aangaf hoe dezelfde afzettingen door het hele land gevolgd kunnen worden. Smith legde ook een verband tussen fossielen en aardlagen, lang voor Darwin dus. (Lees voor meer informatie het zeer informatieve ‘The Bible, Rocks and Time’ van Davis Young en Ralph Stearly).
Los van de fossielen is er nog meer dan wijst op gemeenschappelijke afstamming. Dieren en planten zijn in te delen op basis van hun uiterlijk en leefgebieden. Ook is een link te leggen met fossielen. Creationisten stellen dat dit ook goed te verklaren is via micro-evolutie vanuit geschapen oersoorten. Dat is inderdaad zo, al moet je nogal wat extra werk verzetten wil je die afstammingen in een jonge aarde tijdsschaal krijgen. In dat geval moet de (micro) evolutie binnen soorten extreem snel verlopen en je moet aantonen dat de geologen ernaast zitten met hun schattingen van de ouderdom van de aarde (waarover later meer).
Verder bewijs van gemeenschappelijke afstamming is te vinden in het DNA. Daarmee kan je de verwantschap van soorten in kaart brengen. Een in mijn ogen overtuigende casus is de eerder genoemde vondst van tussenvormen tussen landdier en walvis. Die plaatsen de walvis in de klasse van éénhoevigen, en DNA-onderzoek komt tot dezelfde conclusie.
Nogmaals: strikt genomen is gemeenschappelijke afstamming niet te bewijzen. Daarvoor heb je een tijdmachine nodig. Maar de aanwijzingen voor gemeenschappelijke afstamming zijn wel degelijk overtuigend.
Verder bewijs van gemeenschappelijke afstamming is te vinden in het DNA. Daarmee kan je de verwantschap van soorten in kaart brengen. Een in mijn ogen overtuigende casus is de eerder genoemde vondst van tussenvormen tussen landdier en walvis. Die plaatsen de walvis in de klasse van éénhoevigen, en DNA-onderzoek komt tot dezelfde conclusie.
Nogmaals: strikt genomen is gemeenschappelijke afstamming niet te bewijzen. Daarvoor heb je een tijdmachine nodig. Maar de aanwijzingen voor gemeenschappelijke afstamming zijn wel degelijk overtuigend.
Verder met de stellingen van Kees Jan van Dam.
3) Een mechanisme voor het ontstaan van nieuwe genetische modules (macro-evolutie; van eencellige naar uiteindelijk de mens) is onbekend.
Tjsa. Elders op dit blog is Gerdien de Jong bezig met een serie over macro-evolutie. Daarnaast laat recent wetenschappelijk onderzoek ook zien, dat heel veel genetische modules (wat zijn dat eigenlijk?) al bestonden in de tijd dat er alleen nog eencelligen waren. Toen zijn de meeste genfamilies ontstaan. Stond een maand of wat geleden in Nature. Er zijn verschillende mechanismen bekend, zoals gen-verdubbeling plus mutatie, en cross-over van chromosomen. Dat er nieuwe genetische informatie kan ontstaan, is dus wel degelijk bekend.
4) Micro-evolutie (waarnaar altijd verwezen wordt als bewijs voor macro-evolutie) is variatie op bestaande genetische modules, en dus van wezenlijk andere orde. wat we in werkelijkheid zien is degeneratie van DNA.
Dit is best een lastige, vooral omdat onduidelijk is wat Kees Jan van Dam hier precies zegt. Macro-evolutie moet, als ik hem goed volg, van een andere orde zijn dan ‘variatie op bestaande genetische modules’. Aangezien variatie op niet-bestaande genetische modules een beetje raar klinkt, moet hij iets anders bedoelen. Maar wat?
Evolutie is altijd variatie op iets wat bestaat. Alleen wanneer je creatie ex nihilo accepteert, kan het anders. Intelligent Design is variatie op bestaande modules, die er van tevoren door de ontwerper in zijn gestopt.
Wat Van Dam blijkbaar wil zien, is dat er nieuwe genetische informatie ontstaat, die niet lijkt op bestaande informatie. Dat is vragen om een scheppingswonder. In de tijdsschalen die experimenteel zijn waar te nemen zal dat niet of nauwelijks gebeuren. Maar wanneer je afkomst en DNA vergelijkt, zie je wel dat er modules een andere functie hebben gekregen, en dat er nieuwe ‘modules’ ontstaan. Maar ook hier zou het helpen wanneer Van Dam (net als bij de tussenvormen) scherp formuleert wat hij wil zien.
Het statement zoals het er nu staat, is in ieder geval niet echt juist. Er zijn wel degelijk mechanismen – deels experimenteel in werking gezien – die tot een toename van genetische informatie leiden.
Evolutie is altijd variatie op iets wat bestaat. Alleen wanneer je creatie ex nihilo accepteert, kan het anders. Intelligent Design is variatie op bestaande modules, die er van tevoren door de ontwerper in zijn gestopt.
Wat Van Dam blijkbaar wil zien, is dat er nieuwe genetische informatie ontstaat, die niet lijkt op bestaande informatie. Dat is vragen om een scheppingswonder. In de tijdsschalen die experimenteel zijn waar te nemen zal dat niet of nauwelijks gebeuren. Maar wanneer je afkomst en DNA vergelijkt, zie je wel dat er modules een andere functie hebben gekregen, en dat er nieuwe ‘modules’ ontstaan. Maar ook hier zou het helpen wanneer Van Dam (net als bij de tussenvormen) scherp formuleert wat hij wil zien.
Het statement zoals het er nu staat, is in ieder geval niet echt juist. Er zijn wel degelijk mechanismen – deels experimenteel in werking gezien – die tot een toename van genetische informatie leiden.
Dat micro-evolutie leidt tot degeneratie van het DNA is opnieuw een lastige formulering. Wat is degeneratie? Is een mutatie die een bacterie weerstand geeft tegen antibiotica een degeneratie? Soms wordt dat zo gezien, omdat een bacterie zonder die mutatie veelal betere overlevingskansen heeft dan met die mutatie, in de afwezigheid van antibiotica. Maar dat is nu net de crux: evolutie kijkt niet naar verleden of toekomst, maar naar het heden. En in de aanwezigheid van antibiotica is een mutatie die onder die omstandigheden de overleving verbetert zeer zeker geen degeneratie.
Wel, het is duidelijk dat dit niet in 450 woorden paste. Het past niet eens in één post. Ik zet dit nu vast online, en hoop deze week nog de laatste vier onderwerpen te publiceren.
Please follow and like:
Duidelijk.
Het lijkt er sterk op dat dit ‘anomalien’ verhaal gebaseerd is op DVD 6 van Stichting de Oude Wereld, een DVD van Barry Setterfield.
Prima uitleg als reactie op de claims van de Stichting de Oude Wereld. Ik heb wel een opmerking, omdat ik iets mis. Het idee van een gemeenschappelijke voorouder is voornamelijk problematisch, omdat de mens niet een unieke kroon op de schepping is. De grens tussen aap en mens vervaagt hierdoor enigzins. Om die reden zou ik het wenselijk vinden om als toevoeging bewijzen voor een gemeenschappelijke voorouders tussen bijvoorbeeld mens en chimp toe te voegen in het verhaal. Dat is niet noodzakelijk, maar door de genetische code van bijvoorbeeld vitamine C of het beta-globine pseudogen aan te dragen wordt de uitleg nog net iets diverser en completer wat mij betreft.
@ Eelco,
Ik denk het niet. Die DVD van Barry Setterfield gaat niet over evolutiebiologie.
Zie: http://cms.oude-wereld.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=89&Itemid=121
@Jan
de uitlating van van Dam gaan niet alleen over evolutiebiologie … maar ik had moeten toevoegen ‘onder andere’
Bart Bouwman: “Het idee van een gemeenschappelijke voorouder is voornamelijk problematisch, omdat de mens niet een unieke kroon op de schepping is.”
De mens is wel uniek (net als elke andere dierensoort), maar inderdaad geen kroon op wat dan ook (schepping is geen bewijs voor), dus wat is dan problematisch ?
Rene, het is bewonderenswaardig dat je het op kunt brengen om geduldig punt-voor-punt te reageren op creationisme.
Toevoegingen:
1. er is geen absolute en scherpe grens tussen leven en niet-leven. dat is een foute aanname. Er zijn systemen waarvan je niet met zekerheid kunt zeggen of het leven of niet-leven is. Er is in de wetenschappelijke wereld geen overeenstemming over de definitie van wat leven is. Er is veel literatuur over.
2) onderzoek over het ontstaan van het leven gaat nog steeds door en er worden nieuwe ontdekkingen gedaan. Het zit zeker niet op een dood spoor.
hier is een voorbeeld:
Protocells. Bridging Nonliving and Living Matter. Edited by Steen Rasmussen, Mark A. Bedau, Liaohai Chen, David Deamer, David C. Krakauer, Norman H. Packard and Peter F. Stadler. 2008. MIT Press.
“Protocells offers a comprehensive resource on current attempts to create simple forms of life from scratch in the laboratory. These minimal versions of cells, known as protocells, are entities with lifelike properties created from nonliving materials, and the book provides in-depth investigations of processes at the interface between nonliving and living matter. “
@Eelco,
Het is problematisch voor sommige creationisten dat mens en chimp een gemeenschappelijke voorouder hebben, omdat de mens een uniek schepsel van god zou zijn, als kroon op de gehele schepping. Dat zei ik toch al? Of praten we langs elkaar heen?
@Bart Bouwman:
ah, met ‘zou zijn’ erbij begrijp ik je !
@ René
“Denk je eens een lang rij in, van jezelf terug naar je voorouders. Je lijkt zelf ongetwijfeld sterk op je ouders en grootouders. Je grootouders lijken ook op hún grootouders. Tussen de generaties is weinig verschil te zien. Ga je 100 generaties terug, dan is de stap tussen de generaties klein. Maar de kans dat jij op je voorouder van 100 generaties geleden lijkt, is klein.”
Lijkt me erg logisch! 100 x inbreng van ander genetisch materiaal in de rechte lijn van mijn voorvader van 100 generaties geleden maakt dat ik natuurlijk niet meer op hem lijk. Stel mijn voorvader van 100 generaties geleden was een papua, en gesteld dat dat de enige papua is geweest in een verder blanke geslachtslijn, dan zal ik natuurlijk nog maar weinig papua-kenmerken hebben. Heeft dat iets met evolutie te maken? Zou ik niet nog steeds een papua zijn, gesteld dat ik een kloon zou zijn van mijn vader, die weer een kloon was van zijn vader, die weer……enz… 100x …..die een kloon was van papua nummer één?
@ Jaap, de influx van ander genetisch materiaal veroorzaakt inderdaad verandering. Maar denk in plaats daarvan nu eens aan de ‘influx’ van mutaties (direct, maar ook doordat mutaties zich in een soort verspreiden).
Het punt dat ik maak met dit voorbeeld, is dat veranderingen van generatie op generatie verwaarloosbaar klein lijken, maar dat ze op lange termijn substantieel kunnen zijn. Welke van de (fictieve) 60.000 generaties tussen H. habilis en H. sapiens is de ’tussenvorm’?
Ik heb het hier niet over het mechanisme van evolutie, maar over de definitie van een tussenvorm.
Ik weet niet of Bart weleens naar de dierentuin ging om zijn familie te bezoeken. Maar het verschil van een aap en een mens zal de ziel zijn! daar vind je bij een aap geen spoor van, ergo je kunt een aap niet eens zindelijk krijgen. zou je denken dat het d.n.a van een voorhistorisch dier minder ingewikkeld was, dan zijn moderne versie? die hadden dezelfde botten ingewanden en een vel, tanden ogen klauwen een mooie staart!
net zo als elk beest. alleen de uitvoering was anders.
En stamden wij van apen, zou dit forum niet hebben plaatsgevonden, op deze al wat verouderde site
Wie zegt dat een aap geen ziel heeft? En wat is dat dan precies, die ziel?
Of je een aap wel of niet zindelijk kunt krijgen weet ik niet, maar een hond of kat wel. Hebben die dan wel zo’n veronderstelde ziel?
Waarom zou het DNA van een voorhistorisch dier minder ingewikkeld moeten zijn? Wat betekent dat eigenlijk, meer of minder ingewikkeld DNA? Bestaat niet elk genetisch materiaal uit dezelfde bouwstenen? De lichamen die er door gebouwd worden zou je meer of minder ingewikkeld kunnen noemen, maar van DNA kun je voornamelijk zeggen of het uit meer of minder elementen bestaat. En meer leidt zeker niet tot ingewikkeldere lichamen. Maar misschien zijn druiven of rijst het daar niet mee eens.