Er lopen op dit moment een paar wat grotere projecten bij mij, waarvan enkele veel tijd opslokken. Even een klein overzicht – en dan weten jullie ook waarom het aantal nieuwe blogs nogal laag is, momenteel.
Een project dat in de eindfase zit is de productie van het boek ‘En God zag dat het goed was…’ Dit boek bevat 25 hoofdstukken, door verschillende theologen/filosofen/overigen geschreven, waarin vragen die het boek ‘En de aarde bracht voort’ van Gijsbert van den Brink opriep.
Alle teksten zijn zo’n beetje door de redactie heen – die bestaat uit William den Boer (TU Kampen), Rik Peels (VU) en ikzelf en het boek verschijnt vermoedelijk net na de zomer. Er komt een presentatie-symposium en eind dit jaar een publiekssymposium
Dan zijn er binnenkort twee avonden van AKZ+ (gericht op nascholing predikanten) over embryo-onderzoek. Wat kan er tegenwoordig allemaal en wat zijn de ethische implacties – bijvoorbeeld van genetische ‘reparatie’ van embryo’s. Ik geef op de eerst avond 11 juni) een presentatie en zal ook de tweede avond (25 juni) kort optreden. (UPDATE 4/6/10: de avonden zijn helaas afgeblazen, te weinig inschrijving op dit moment, later volgt een herkansing.)
En dan is er het congres ‘Homo amans’, georganiseerd vanuit onderzoekinstituut ILSE van de ETF Leuven. Hier gaat een interdisciplinaire groep wetenschappers op zoek naar een nieuwe/aanvullende antropologie voor de mens in de (economische) wetenschap. Een en ander wordt gefinancierd door de Goldschmeding Foundation. Ik schreef er eerder over voor De Nieuwe Koers.
En dit alles naast de reguliere schrijfklussen en workshops, natuurlijk 🙂
@Eelco, klopt, ik had het over ontstaan van leven in z’n algemeenheid. Dan verplaatst panspermia het probleem alleen maar.
Al is het wel interessant dat er steeds meer C-verbindingen worden gevonden in het heelal.
En water op hoge roodverschuiving: water is er al meer dan 10 miljard jaar.
Maar dank voor de verduidelijking wat je bedoelde.
Eén semantisch puntje nog wel: abiogenese staat toch voor ‘ontstaan van leven’? Je kunt dan niet zeggen dat abiogenese een theorie voor het ontstaan van leven is … het is simpelweg een deftig woord voor ‘ontstaan van leven’.
Volgens Wikipedia (altijd betrouwbaar, toch?) ‘…the natural process by which life has arisen from non-living matter…’ Dus leven dat ontstaat uit niet-leven.
De NL Wiki zegt zelfs: ‘Abiogenese is de materialistische verklaring voor de oorsprong van het leven, dus zonder bovennatuurlijke of metafysische inbreng…’
Maar het specificeert niet welke proces – daar kun je nog altijd van alles voor invullen. Maar goed, als abiogenese per se een natuurlijk proces moet zijn (ik zou dat open laten, zoals in elke wetenschappelijk discipline) dan heb je gelijk.
Wat mij betreft is ook stervorming niet per definitie een natuurlijk proces, ook al is een onnatuurlijk vorming wel erg onwaarschijnlijk (net zoals bij abiogenese of baryogenese of welke genese dan ook).
OK, dit kwam net langs via Twitter: Brian Cox over zijn relatie met religie (I never think about it) en wetenschap (Scientists are trained not to guess).
Beste Rene,
Je stelling dat natuurlijke processen logischerwijze ook een natuurlijk begin hebben gehad heeft voor een christen in ieder geval twee grote bezwaren:
1) Wonderen zijn niet mogelijk in de fysieke domein want datgene wat door een wonder ontstaat kan niet de natuurlijke loop van de natuur vervolgen maar zal volstrekt bovennatuurlijk blijven.
2) God is niet de eerste oorzaak van het ontstaan van het heelal.
@Eppie, wonderen zijn de uitzonderingen en daarom niet systematisch te bestuderen – tenzij jij kunt claimen dat iedere keer dat je om genezing bidt, er ook genezing volgt. Dat valt wél te bestuderen.
Punt 2 is te stupide om op in te gaan.
Rene, je zegt: “Laten we de boel eens omdraaien voor jou en Andre, kunnen jullie hard maken dat er een fundamenteel verschil is tussen levende en niet-levende materie? Dus geen statistisch gefröbel over de kans dat leven ontstaat, maar een harde aanwijzing dat het onmogelijk is dat niet-levende processen tot leven gaan leiden.”
Wetenschap is statistiek, Rene.
Met jouw stellingname moeten we er rekening mee houden dat instant op dit moment een exacte kopie van jou uit het niets ontstaat. Beetje onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk. Zo houdt alle wetenschap op.
Eppie,
Die analogie gaat mank en je mist het punt. Je zult allereerst exact het verschil tussen dode en levende materie moeten kunnen duiden voordat je überhaupt statistische uitspraken kunt doen. En bovendien abiogenese goed kunnen begrijpen.
Creationistische claims zoals “de kans dat leven onstaat is nihil” zijn vergelijkbaar met pre-Hoyleiaanse uitspraken als “de kans dat koolstof binnen sterren ontstaat is nihil”. Het zegt waarschijnlijk iets over ons onbegrip.
Ik snap het, creationisten willen dolgraag een uitzondering maken voor leven en roepen dan wat over vastgeroest zijn in naturalistisch denken, maar dat maakt het niet minder pseudowetenschappelijk.
Haushofer.
Ik heb je al eerder gevraagd :
“Laat eens even zien hoe we de kans op spontaan ontstaan van leven zouden kunnen zien in het licht van Bayesiaanse inferentie.
Ben ik heel benieuwd naar!”
Help ons dan toch een beetje !
Dag Haushofer,
Het gaat hier niet over dode of levende materie. Dode of levende materie bestaat niet. Het gaat over processen.
Wat is er onwetenschappelijk aan om een hypothese dat zo’n beetje elke chemische wetmatigheid tart voorlopig als onwetenschappelijk af te doen?
@ Andre: en daar gaf ik al eerder antwoord op.
@ Eppie: ik snap je vraag niet, maar doe geen moeite verder.
Eppie: “Wetenschap is statistiek”
Dat is een wel heel beperkte kijk op de wetenschap … en niet juist. Statistiek is vaak een belangrijk gereedschap in de wetenschap, maar dat is natuurlijk heel wat anders dan wat je hier zegt.
René
Aardige link naar Brian Cox . Met wat hij hier zegt ben ik het helemaal eens!!! Had hij dat ook maar gedaan in de aflevering van Forces of Nature
Cox zegt:
“Ik zie geen noodzakelijk strijd tussen wetenschap religie en filosofie . Geen angry atheist . Hij denkt er gewoon niet verder over na.
We weten zelfs niet of het universum een begin heeft of eeuwig is.
Big bang weten we dat het een hete dichte periode was , maar we weten niet hoe het in die toestand kwam , we weten niet of tijd eeuwig (eternal) is .
Wetenschap kan leven met “wet weten het niet” en daar stop ik, ik ga niet gissen. Een wetenschapper is opgeleid om niet te gaan gissen ……
Dus “the earth IS our creator” was een vergissing ???
Haushofer, Eppie,
Eppie schreef (14 JUNI, 2019 OM 10:11 PM):
“Wat is er onwetenschappelijk aan om een hypothese dat zo’n beetje elke chemische wetmatigheid tart voorlopig als onwetenschappelijk af te doen?”
Ik neem even aan dat Eppie bedoelde te schrijven:
“Wat is er onwetenschappelijk aan om een hypothese die zo’n beetje elke chemische wetmatigheid tart voorlopig als onwetenschappelijk af te doen?” En dat hij het over het ontstaan van het leven heeft als zuiver chemisch proces.
Zoals Eppie heel goed zal weten, zijn er goede en uitgewerkte voorstellen voor het ontstaan van het leven door zuiver chemische processen. Er is geen sprake van dat daarbij ‘elke chemische wetmatigheid’ geweld aangedaan wordt.
Net zoals bij biologische evolutie, Eppie wil er niet aan, maar dat is geen argument.
Eppie, heb je ook hierboven naar de reacties op je eerdere uitspraken gekeken?
Gerdien
“Zoals Eppie heel goed zal weten, zijn er goede en uitgewerkte voorstellen voor het ontstaan van het leven door zuiver chemische processen.”
Zou je daar een overzichtje van kunnen geven , dan weten we waar we over praten.
Andre: “Dus “the earth IS our creator” was een vergissing ???”
Nee, natuurlijk niet, zoals je al honderdduizend keer is uitgelegd. Hoe vaak nog, Andre?
Eelco
Ben jij het eens met wat Cox zegt?
Dat heb ik toch al gezegd???? Lees je wel wat ik schrijf, of is dat allemaal voor noppes?
Ja dus, en dan OOK nog op een poëtische manier. Wat is er zo raar als een wetenschapper het woord schepping gebruikt?
Zoals je in de quamtummechanica ook scheppingsoperatoren hebt (https://en.wikipedia.org/wiki/Creation_and_annihilation_operators )
Dus nogmaals mijn vraag aan jou: hoelang blijf je hier over doorgaan?
Eelco
Mijn vraag betrof wat Cox zegt in het filmpje waar René aan refereerde . Dat gaat dus over big bang en wat we allemaal NIET zeker weten. Ben je het daar mee eens ?
Wat betreft “de aarde is onze schepper , was jouw reactie natuurlijk bekend al raak ik toch weer in verwarring. In eerste instantie sprak je over “enigszins” poëtisch en nu over “OOK nog op een poëtische manier”
Bedoel je nu dat je deze opmerking geheel poëtisch leest?
Dag Rene,
Punt 2 is in jouw ogen stupide. Dank je wel. Maar kun je toch even uitleggen hoe God de tot stand brenger van het heelal kan zijn als natuurlijke processen altijd een natuurlijke oorzaak hebben.
Andre: “Bedoel je nu dat je deze opmerking geheel poëtisch leest?”
Zucht … nee, dat bedoel en bedoelde ik niet.
Je beantwoord mijn vraag niet: hoe lang ga je hier nog mee door?
En we weten in de wetenschap uiteraard niets (!) zeker: zo werkt wetenschap helemaal niet. Iets kan zeker heel aannemelijk zijn, wellicht 99.9%, maar 100% zekerheid moet je niet bij de wetenschap zoeken, dat kan de wetenschap niet bieden. Lijkt mij geen enkel probleem.
Eelco
Oke laten we even terug gaan naar Brian Cox :
“We weten zelfs niet of het universum een begin heeft of eeuwig is.
Wat betreft Big bang weten we dat het een hete dichte periode was , maar we weten niet hoe het in die toestand kwam , we weten niet of tijd eeuwig (eternal) is . ”
Weten we dat niet met 99% zekerheid of 1 % zekerheid
Ik stelde je een vraag, Andre. Het is normaal dat je die dan eerst beantwoordt voordat je zelf weer met een vraag komt.
Eelco
Ik krijg uit jouw “vraag” de indruk dat je nog steeds niet begrepen hebt waar de discussie die René met zijn boekje Gevormd door Sterrenstof heeft gestart nu eigenlijk over gaat.
Anders zou je m.i die vraag niet stellen.
Dus denk daar nog eens over na .
Ben jij het voor 50 …90 of 99% eens met wat Cox. zegt in de link van René . En zeg het gerust als je het gewoon niet weet!
Zoals Cox ook zeg:
“Wetenschap kan leven met “wet weten het niet” en daar stop ik, ik ga niet gissen. Een wetenschapper is opgeleid om niet te gaan gissen ……”
Oeps !
Moet natuurlijk zijn “Gevormd uit sterrenstof”
En dan kom ik toch maar weer met de vraag aan Rene: Denk je met 99% of met 1% zekerheid dat dit universum een natuurlijke oorzaak had?
Andre, je duikt. Dat schiet niet op zo.
Ik begrijp de discussie prima: kun je gewoon m’n vraag beantwoorden voordat je met een tegenvraag komt? Dat is wel zo netjes, en normaal in een discussie.
Eelco
Inderdaad Eelco het schiet niet op .
Zoals Cox ook zeg:
“Wetenschap kan leven met “wet weten het niet” en daar stop ik, ik ga niet gissen. Een wetenschapper is opgeleid om niet te gaan gissen ……”
mbt tot de opmerking “de aarde is onze schepper” zijn we grotendeels aan het gissen . Moeten we dus niet doen!. Maar als jij denkt dat Cox het op dit punt 99% of zo mis heeft leg maar uit 🙂
Echt Eelco degene die duikt ben jij . Hoe dan ook , jouw irritatie over argumenten die ik gebruik is natuurlijk geen reden om van die argumenten af te zien .
Eelco
“Maar als jij denkt dat Cox het op dit punt 99% of zo mis heeft leg maar uit.
Dit gaat dus weer over de uitspraken van Cox in het filmpje
Een mogelijk antwoord voor Eppie
Eppie
15 JUNI, 2019 OM 4:45 PM
Dag Rene,
Punt 2 is in jouw ogen stupide. Dank je wel. Maar kun je toch even uitleggen hoe God de tot stand brenger van het heelal kan zijn als natuurlijke processen altijd een natuurlijke oorzaak hebben.
Omdat God natuurlijke processen gebruikt terwijl God geen natuurlijke oorzaak is.
Helemaal niet zo moeilijk. Alleen iets minder naïef dan de refo cultuur.
Attachment
Iets met schoen passen en aantrekken…
Andre: “Inderdaad Eelco het schiet niet op .”
En je gaat weer kinderachtig doen …
Andre: “Echt Eelco degene die duikt ben jij . ”
Nee Andre, zo werkt dat niet. Jij weigert mijn vraag te beantwoorden en dan moet ik dat wel doen voordat jij dat doet? Jij duikt, en niemand anders.
Nogmaals, dat schiet niet op.
Andre: “jouw irritatie over argumenten die ik gebruik”
Daar gaat mijn irritatie totaal niet over, Andre: het gaat erom dat je duikt en dan wel vrolijk verwacht dat ik jouw vraag ga beantwoorden. Zo werkt dat niet, Andre: basale omgangsvormen zijn een voorwaarde voor een zinvolle discussie.
Eelco
Nu dan houdt ik op de mening van Cox in het filmpje van René , daar kan ik prima mee leven. 🙂
Niet grappig, Andre. Je duikt nog steeds. Je kunt basale omgangsvormen blijkbaar niet opbrengen.
René
https://twitter.com/timkellernyc/status/1021823075732676609
This tweet is talking about clarity and persuasion-how to have a conversation with most people with any hope of changing minds. Not forgetting the bible says sometimes (not always) you should not answer a fool according to their folly.
Most people …. tja ik weet niet of Eelco daarbij hoort 🙂
“Not forgetting the bible says sometimes (not always) you should not answer a fool according to their folly.”
Ben ik het mee eens
En nog maar eens een kinderachtige persoonlijke aanval eroverheen, Andre? Waar ben je mee bezig?
Maar wat gaat het nu echt over, André. Wat was het punt?
Dag Gerdien, je stopt wat te snel met je redenatie en gaat dus niet in op de vraag. De vraag aan Andre is of de natuurlijke processen er bij het ontstaan van het heelal al waren (dus niet veroorzaakt door God maar die God vervolgens wel gebruikt) of dat God de eerste oorzaak van die natuurlijke processen was. Ik ben nog altijd benieuwd wat Rene daarvan denkt.
@Eppie, je blijft spijkers op laag water zoeken en volgens mij zou je de antwoorden al lang moeten weten. In je hele manier van disussiëren (en ook die van Andre) zie ik vooral een poging om de gesprekspartner klem te zetten of onderuit te halen en geen enkele poging om die gesprekspartner te begrijpen. Zie het tweetje van Tim Keller dat ik hierboven plaatste.
Zoals ik al heel, heel vaak heb gezegd zie ik God als schepper van deze realiteit. Denk aan de eerste beweger van Thomas Aquinas. Waarbij ik overgens God ook als de onderhouder van de realiteit zie – niet als een soort ingenieur / ontwerper, maar als degene buiten wie de realiteit niet in stand kan blijven.
En dat is precies wat Gerdien hierboven beschreef.
Eppie,
ik dacht dat ik voldoende duidelijk was. Je maakt nu een tegenstelling die onnodig en onnut is, en je alleen op een schijnbaar dilemma af laat stevenen.
Je kunt natuurlijk God als eerste oorzaak van natuurlijke processen er bij het ontstaan van het heelal al waren zien. Een ‘eerste oorzaak’ is per definitie niet-natuurlijk.
Sola fide
Als God de gehele natuur die oneindig is. heeft geschapen, dan is er geen natuurlijke eerste oorzaak.
Me dunkt dat we God in staat moeten stellen om een oneindige natuur te scheppen zonder dus een eerste natuurlijke oorzaak.
Met andere woorden, God kan een oneindige natuur hebben geschapen zonder een eerste natuurlijke oorzaak, zonder wonderen en zonder andere loose ends.
Als dat zo is, dan is God niet uit de natuur af te leiden en dan zijn alle specifieke creationismes lariekoek.
De hypothese dat God in één keer de oneindige natuur met heden en verleden heeft geschapen, is echter een onbewijsbare hypothese, die men slechts op fideïstische wijze kan geloven voor eigen persoonlijk bestwil.
In rationeel opzicht aanvaardt het fideïsme de goddeloze natuur en geeft God het voordeel van de intellectuele twijfel.
Dag Rene, de enige reden dat ik dit item aanroer is dat je kennelijk de waarschijnlijk eenmalige en onbestudeerbare gebeurtenis van het eerste ontstaan van het heelal in het verre verleden wel als daad van God beschouwt maar de waarschijnlijk eenmalige en onbestudeerbare gebeurtenis van het eerste ontstaan van leven in het verre verleden niet.
Graag zou ik zien dat je die discrepantie oploste door wat gezond wantrouwen te hebben ten opzichte van naturalisme waar het oorsprongsvragen betreft.
Ik schrok van je opmerking dat natuurlijke verschijnselen dus ook een natuurlijke oorzaak moeten hebben. Dat strijdt nogal met een christelijk standpunt en is wetenschappelijk niet noodzakelijk. Het kan zijn dat je de reikwijdte van dat argument niet overdacht. Prima. Is ook goed.
– Ik schrok van je opmerking dat natuurlijke verschijnselen dus ook een natuurlijke oorzaak moeten hebben. Dat strijdt nogal met een christelijk standpunt en is wetenschappelijk niet noodzakelijk. –
Aldus Eppie.
Maar natuurlijke verschijnselen hebben als ze uberhaupt een oorzaak hebben, een natuurlijke oorzaak. Dat hoeft niet te strijden met een christelijk standpunt. En als het wel strijdig is met sommige christelijke visies, dan is er wat mis met die visies en niet met het pragmatisch naturalisme. Want uit wetenschappelijk oogpunt dien je wel de natuur te verklaren door de natuur en niet door onmogelijke wonderen.
Rene: “als schepper van deze realiteit.”
Gerdien: “bij het ontstaan van het heelal”
Het blijft nog altijd onduidelijk of er überhaupt een begin was van het heelal (in een periodiek heelal model, bijvoorbeeld, is er een begin van onze periode, ons heelal, maar niet van ‘het’ heelal dat was er altijd al). De realiteit kan dan niet eens geschapen zijn, want die was er dan altijd al. Je zou wel een schepper van ‘ons’ stukje heelal, in tijd en ruimte, kunnen poneren, maar van de realiteit? Die kan er altijd al geweest zijn.
Dit alles is een open vraag: de oerknaltheorie doet geen uitspraak over een begin (kan niet, daar we de natuurkunde rond de Planck tijd nog niet begrijpen). Het is toch vaak een menselijke eigenschap dat we aan alles graag een begin en een einde toekennen …
Voortbordurend op Eelco:
In dit soort discussies over “de eerste oorzaak” onder filosofen mist vaak een belangrijk stuk natuurkunde dat veel filosofen niet begrijpen en niet bekend mee zijn. Oorzaak en gevolg, oftewel causaliteit, is een inherente eigenschap van de klassieke ruimtetijd zoals die in de algemene relativiteitstheorie wordt gebruikt. Net zoals b.v. energie kun je causaliteit echter niet buiten die klassieke ruimtetijd om definiëren. Het is zoiets als de kleur van de wind definiëren of de verleden tijd van een zelfstandig naamwoord.
Maar als we de kosmologische film terugspoelen, dan komen we op een gegeven moment in een situatie waar die klassieke ruimtetijd niet meer opgaat, en we kwantumzwaartekracht nodig hebben. Die klassieke ruimtetijd kunnen we dan niet meer toepassen, inclusief haar eigenschappen. Je kunt niet spreken over ‘de oorzaak van het ontstaan van ruimtetijd’; dat is fysisch een cirkelredenatie. Het is domweg niet gedefiniëerd hoe die causaliteit opgaat voor ruimtetijd zelf (net als b.v. energiebehoud!), want ruimtetijd DEFINIEERT die causaliteit! Dat is conceptueel ook zo’n subtiele eigenschap van kwantumzwaartekracht!
Wij mensen redeneren echter vaak aan de hand van onze alledaagse ervaring. En daarin speelt causaliteit een belangrijke rol. Maar deze disussie, “de oorzaak achter de oerknal” of “een eerste beweger”, is zoiets als op z’n Newtoniaans een waterstofatoom of zwart gat proberen te begrijpen, of met Empedocles’ elementenleer het Periodieke Systeem proberen te herleiden.
Om mooi voorbeeld van hoe tegenintuïtief kwantumzwaartekracht kan zijn, is Hawkings en Hartles ‘no boundary proposal’:
https://www.youtube.com/watch?v=Ry_pILPr7B8
De details zijn erg technisch, maar het komt erop neer dat kwantummechanisch tijd ‘ontstond’ vanuit een puur ruimtelijke toestand. Het is dan volstrekt onzinnig om over “een begin van ons heelal” te spreken. De golffunctie van de ruimtetijd kan in toestanden zitten waar wij mensen ons geen enkele voorstelling van kunnen maken en onze alledaagse opvattingen over causaliteit hopeloos te kort schieten (net zoals we tijddilatie of gekwantiseerde energieniveaus niet kunnen voorstellen)
Dat is ook het grote gebrek aan zuivere filosofie: de regels ervan worden, hoe technisch soms ook, bepaald door onze intuïtie. Een simpel voorbeeld hiervan is
https://en.wikipedia.org/wiki/Law_of_noncontradiction
(iets is waar of niet waar) terwijl we in de kwantummechanica met superposities werken (een systeem kan prima in superpositie van elkaar uitsluitende toestanden zitten). En op basis van deze gebrekkige gedachtenscheten gaan veel filosofen dan “filosoferen” over “het begin van ons heelal”.
Daarnaast ben ik het met Eppie eens dat het inconsequent van Rene is om de vorming van leven wel naturalistisch op te vatten, maar het ‘begin’ van ons (zichtbare?) heelal niet. Het is domweg weer een god van de gaten. Of, om met Bonhoeffer te spreken: God is domweg op de terugtocht. En die onbegrepen aard van de oerknal is natuurlijk een schitterend tapijt om “god” onder te vegen. In mijn ogen is het zoiets als god als oorzaak van exotische supergeleiding of het precieze ontstaan van onweer (ook nog niet goed begrepen, zoals Rene’s artikel van laatst over ASTRON liet zien) inzetten.
De enige reden waarom slimme mensen toch dit soort uit de lucht gegrepen zaken geloven, wordt beschreven in video’s zoals deze:
https://www.youtube.com/watch?v=IWy1FBArO7c
https://www.youtube.com/watch?v=8T_jwq9ph8k
Met name slimme mensen hebben natuurlijk allerlei filosofisch gereedschap om hun onjuiste overtuigingen te onderbouwen. Dit zie je erg mooi bij mensen als William Laine Craig, die de grootste nonsens heel overtuigd kunnen brengen. Het zal de enorme emotionele investering zijn.
Haushofer,
Boeiende en nuttige reactie. Dit soort reacties maken dit forum tot een plek die je blijft bezoeken; bij de reacties van refo Eppie en André is er een sterke verleiding om weg te vluchten: eindeloze herhaling van hetzelfde onnozele gezeur.
@Haushofer, mijn positie zou inconsequent zijn als ik mijn geloofsovertuiging bouw op de natuurkunde. Dat doe ik niet. Mijn geloofsovertuiging is precies dat – een overtuiging, gebaseerd op humanoria, en niet op natuurwetenschappelijke gronden.
Vanuit die overtuiging bezie ik de wereld en trek ik conclusies. Daarbij beïnvloeden waarnemingen (inclusief wetenschappelijke waarnemingen) mijn overtuiging, en mijn overtuiging kleurt de waarnemingen – of kleurt ze in. Bepaalde ‘versies’ van het christendom zijn niet compatibel met de waarnemingen (net als bepaalde versies van het wetenschappelijke verhaal).
Zoals ik hierboven al eens opmerkte beperk ik de rol van God niet tot het begin (dat zou een god van de gaten zijn), maar zie ik hem ook als onderhouder van de werkelijkheid. Niet als een verklaring voor dingen die we niet wetenschappelijk begrijpen, maar als de reden waarom die werkelijkheid er is.