Dit artikel verscheen op 20 augustus 2007 in het Nederlands Dagblad.
God is de Schepper van de aarde en alles wat daarop leeft, inclusief de mens. Voor wie de Bijbel serieus neemt, valt daar niet aan te tornen. Diezelfde Bijbel leert ons ook dat God betrouwbaar is, een God van orde. Diezelfde orde vinden we terug in de schepping: seizoenen op hun tijd, de ordelijke rondgang van zon, maan en sterren enzovoorts.
Dit geloof in een ordelijke schepping was een van de factoren die de opkomst van de moderne wetenschap in het Westen heeft gestimuleerd. De wetenschap bestudeert Gods schepping, en probeert die te omschrijven in ‘natuurwetten’.
Aangezien God de ‘auteur’ is van zowel de Bijbel als de schepping, zou er geen conflict tussen theologie en wetenschap moeten zijn. Toch lijkt er zo’n conflict te bestaan wanneer het gaat om de oorsprong van de mens. Is deze geformeerd van stof uit de aardboden, of ontstaan via een evolutionair proces? Heeft de Bijbel gelijk, of de wetenschap?
Het is belangrijk te beseffen dat theologie en wetenschap allebei worden bedreven door feilbare mensen. In de huidige discussie over schepping of evolutie ontbreekt deze bescheidenheid nogal eens. Wetenschappers doen, op basis van hun observaties van de natuur, vergaande uitspraken over bijvoorbeeld de zin van het leven. Daarmee overschrijden zij de grens van wat de wetenschap kan zeggen. En als gelovigen proberen de wetenschap onder het juk van hun Bijbelinterpretatie te leggen, lopen zij het gevaar de Bijbel te misbruiken en te onteren. Augustinus waarschuwde er al voor, dat we niet te snel wetenschappelijke uitspraken uit de Bijbel moeten afleiden: wanneer de wetenschap deze uitspraken vervolgens ontkracht, werpt dat een smet op Gods Woord.
Oplossingen
In het conflict over schepping of evolutie zijn er drie mogelijke oplossingen: de wetenschap heeft het bij het verkeerde eind, de Bijbel klopt niet, of onze interpretatie van de Bijbel is onjuist. Dat laatste is vaker gebeurd. In de zestiende eeuw hadden astronomen met behulp van de eerste telescopen vastgesteld dat de planeet Saturnus groter is dan de maan. Maar dat zou volgens sommige theologen ingaan tegen de Bijbelse ‘claim’ dat de zon en maan de twee ‘grote lampen’ zijn, dus de grootste hemellichamen. Calvijn schreef naar aanleiding hiervan dat de Bijbel geen sterrenkundeboek is, en dat theologen de feiten van de wetenschap moesten accepteren.
Wat zijn de feiten over evolutie en schepping? In tegenstelling tot wat veel boeken en publicaties in de christelijke boekhandel suggereren, is er veel bewijs voor een evolutionaire ontwikkeling van het leven op aarde. De evolutietheorie kent allerlei problemen, maar verklaart ook een heleboel waarnemingen, zoals de verdeling van fossielen in de aardlagen, de verspreiding van soorten op aarde en de overeenkomsten in erfelijk materiaal (DNA).
Creationisme
Daartegenover staat het ‘wetenschappelijk creationisme’, dat wil aantonen dat er geen evolutie kan hebben plaatsgevonden. Maar creationistische publicaties komen al decennia met dezelfde voorbeelden om de evolutietheorie te ontkrachten, vaak zonder aan te geven dat veel van die voorbeelden al lang weerlegd zijn.
Kenmerkend is bijvoorbeeld het hoofdstuk over evolutie in het boek Moderne wetenschap in de Bijbel van Ben Hobrink. Om te onderstrepen dat via mutaties nooit nieuw erfelijk materiaal kan worden bijgemaakt, citeert hij: ‘Eén van de grootste autoriteiten op het gebied van mutaties, een evolutionist, (die) schrijft: ,,Meer dan 99 procent van de mutaties zijn schadelijk”.’ (blz 180).
Wie de moeite neemt om achter in het boek de bron van dit citaat op te zoeken, ontdekt dat het uit 1950 komt! Dat is nog voor de ontdekking van de structuur van DNA en het ontcijferen van de genetische code. Andere argumenten tegen evolutie die Hobrink noemt, zoals de tweede hoofdwet van de thermodynamica of het voorkomen van rechtopstaande boomfossielen in kolenlagen, zijn al lang geleden ontkracht.
Symbolisch lezen
Er is sterk bewijs voor de evolutietheorie, en de creationistische alternatieven overtuigen niet. De wetenschap overboord gooien lijkt geen alternatief, de autoriteit van de Bijbel wegdoen ook niet. Dan resteert de derde optie: de letterlijke lezing van Genesis herzien. Is daar aanleiding toe? Ik denk het wel. Lezing van de eerste hoofdstukken van Genesis als een feitelijk verslag (over het ‘hoe’ van de schepping) is niet de enige manier. Sterker nog, kerkvaders als Origenes en Augustinus pleitten al voor een (deels) symbolische lezing, die meer het ‘waarom’ dan het ‘hoe’ van de schepping bevat.
Lezing als een letterlijk verslag levert problemen op, zoals de vraag waar het licht van de eerste scheppingsdag vandaan komt, of hoe Adam op de middag van de zesde dag alle dieren een naam kon geven voor de schepping van Eva. Daarnaast toont onderzoek van Mesopotamische scheppingsverhalen uit de ontstaanstijd van het boek Genesis aan, dat het Bijbelse scheppingsverslag een sterke polemiek voert tegen deze geschriften. Waar de Babylonische goden tegen zeemonsters moesten vechten om de heerschappij, is God de Schepper van de grote zeedieren c.q. zeemonsters. Waar de zon en maan in Babel goden waren, zijn het in de Bijbel gewoon twee lampen, bedoeld om de mens te helpen. Dergelijke inzichten raken ondergesneeuwd wanneer we de scheppingsverhalen als een journalistiek verslag lezen.
Ruimte
Zou evolutie de manier kunnen zijn waarop God het leven geschapen heeft? Feit is dat sinds de publicatie van Darwins ‘Oorsprong der soorten’ tal van christenen (onder wie wetenschappers én theologen) dit hebben geaccepteerd. Het lijkt mij ook zeker mogelijk. We geloven dat God ieder kind weeft in de moederschoot (Psalm 139), maar verwerpen daarmee de kennis van verloskundigen en artsen over de ontwikkeling van het embryo niet. Zou God niet, net als een ouderpaar, vol verwachting kunnen hebben gekeken naar een wereld waarin het leven opbloeide en zich ontvouwde, geleid door de natuurwetten van de Schepper?
Wanneer we dit beeld accepteren ontstaat er ruimte voor christenen om volop deel te nemen aan het wetenschappelijke debat en daar ook daadwerkelijk invloed op uit te oefenen. Dat zou de wetenschap zeker ten goede komen.
René Fransen is bioloog en wetenschapsjournalist. Dit is een samenvatting van de gelijknamige lezing die hij afgelopen zaterdag hield op het Xnoizz Flevo Festival.
Leon: “Uiteraard zijn “liefde” en “goed” niet voorbehouden aan het christendom.”
Maar dat is wel wat je impliceerde met je uitspraak:
“Maar dat neemt niet weg dat volgens mij vrijwel elke persoon, ook al beseft hij dat zelf niet zo, toch ergens voor God kiest. God is goed, God is liefde, wie kiest daar niet voor?”
Ik kies niet voor een god, maar wel degelijk voor goed+liefde (en nog veel meer moois). En dat gaat uiteraard prima. Je kunt niet ‘goed+liefde’ gelijk stellen aan ‘God’ – daaraan worden normaliter ook nog allerlei andere eigenschappen toegekend.
Eelco,
Ik denk dat de keuze geloven/niet-geloven helemaal niet zo zwart-wit ligt. Er zijn mensen die “geloven dat er iets is”, er zijn mensen die geloven in God maar toch wel eens twijfels hebben, er zijn mensen die hun geloof niet onder woorden kunnen brengen en er zijn, volgens mij, ook mensen die onbewust geloven.
Zeg je hier echt dat ongelovigen eigenlijk onbewust geloven ? Dat uiteindelijk iedereen gelooft ?
Het gaat over religieus geloof: dan is er uiteraard een keuze niet te geloven.
@Jaap,
Het is allemaal anekdotisch bewijs wat je daar opsomt. Dat zal anders moeten als hij bij zijn terugkeer niet-gelovigen tot geloof wil brengen. Voor buitengewone claims is buitengewoon bewijs nodig. Een dode tot leven brengen is buitengewoon, dus om dat te bewijzen is er, in elk geval voor een skepticus, meer nodig dan ooggetuigen.
Weet je wat ik fatsoenlijk van God zou vinden? Als hij ongelovigen na hun dood de hemelpoort laat zien en dan zegt: Geloof je het nu? Dan mag je erin.
Maar om de eis stellen dat je, op straffe van eeuwige kwelling, iets moet geloven waarvoor het voor jou (!) overtuigende bewijs ontbreekt is in mijn ogen vals, op een perverse manier.
Je zegt nu ook weer “Jezus is de deur naar het eeuwige leven.”. Mag die deur ook opengezet worden voor een skepticus die pas ná zijn dood, wanneer hij met de feiten wordt geconfronteerd, voldoende bewijs ziet om te geloven in Jezus als verlosser? Want dat was toch het ultieme criterium, geloven in Jezus? Daar is dan toch aan voldaan? Dan hoeft er toch ook niemand meer naar de hel?
Ludo
Stel dat de theisten hier tot erkenning zouden komen dat de exegese van alverzoening juist is , en dat we dat zelfs met bijbelteksten zouden ondersteunen.
Zou je dan denk je de stap zetten en het met God wagen?
Eelco
Ik heb je wel eens eerder verteld dat jij niet een soort standaard atheist/agnost bent , maar een agnost/atheist die in een christelijk land / omgeving is opgegroeid.
In een andere cultuur krijg je andere ideeen . Ik heb destijds India genoemd , maar je kunt zelf natuurlijk ook andere culturen bedenken . Of denk aan het Nazisme etc
Wat goed is en liefdevol is vermoedelijk een nogal christelijke invulling.
Mocht dit voor jouw overigens niet zo zijn dan is er dus duidelijk verschil tussen in God geloven en dat niet doen .
Andre, goed en liefdevol is wat iedereen nastreeft, hoop ik, compleet en dan ook compleet onafhankelijk van geloof (en ook welk geloof) of geen geloof.
Er is dus geen verschil.
PS: ik ben trouwens in een ongelovige omgeving opgegroeid, en ik zou Nederland niet echt meer als een christelijk land willen omschrijven – die tijden zijn voorbij, zeker in de randstad. Even op wikipedia gekeken voor de statistieken:
“In het jaar 2000 was 62% van de Nederlanders niet verbonden met een of andere religie. Dit percentage loopt in 2020 op naar 72%.” ( https://nl.wikipedia.org/wiki/Religie_in_Nederland )
Verder zie ik ietsje verder op de wikipedia pagina dat dit jaar meer dan de helft van de Nederlanders atheist/agnost is: (theïsme; 2015: 17%, agnosticisme; 2015: 31%, atheïsme; 2015: 25%, ietsisme; 2015: 27%).
Eelco,
Nou, het ging hier voornamelijk over de vraag wie er wel en niet een leven na de dood zullen hebben, maar misschien dat jij dat ook bedoelt. En dan gaat het (hier) om het geloof in een scheppende god en dat is inderdaad een religieus geloof, ook al doet men niet actief aan religie (bidden, naar de kerk gaan, gebaren zoals een kaars opsteken). Ja, ik denk dat in feite iedereen op een bepaalde manier een aangeboren religieus geloof heeft of had, dat kan onbewust zijn, dat kan weggestopt zijn, dat kan men zelf vernietigd hebben door bewust te kiezen voor haat en slecht en dat zijn de vijanden van Jezus.
OK, dank voor je toelichting Leon. Hierover zullen we het grondig oneens blijven, maar dat is hopelijk OK.
Eelco,
Ok. Ik weet nu niet precies waar we het grondig oneens over zijn maar toch ok.
Over dat je wel degelijk (religieus) ongelovig kunt zijn, zowel bewust als onbewust. Of ik moet de enige mens op aarde zijn die dat is 🙂
Ludo,
Wat ik van God weet is datgene, wat Hij in Jezus aan ons heeft geopenbaard. En dan zie ik een Persoon, die de mensen uitnodigend en vriendelijk tegemoet treedt, maar ook iemand die het kwaad bij de naam noemt en dat tegen mensen durft te zeggen. Maar hij is niet ongeduldig met ongeloof, ook al verwijt hij zelfs zijn discipelen soms hun gebrek aan geloof.
Uit de bijbel is het voorbeeld bekend van Thomas, die niet geloofde dat Jezus was opgestaan. Dat moest-ie eerst maar eens zien. Jezus komt hieraan tegemoet en vertoont zich aan hem, tegelijk met de andere discipelen en zegt: kijk maar naar mij en voel maar aan mijn littekens, dat ik het echt ben. Dit overtuigt Thomas. Je leest het in Joh. 20 : 24-31
“Maar om de eis stellen dat je, op straffe van eeuwige kwelling, iets moet geloven waarvoor het voor jou (!) overtuigende bewijs ontbreekt is in mijn ogen vals, op een perverse manier.”
Als je het zo formuleert, ja, dan is dat vals, inderdaad. Maar zo is het ook helemaal niet. Je ziet aan het bovenstaand voorbeeld van Thomas, dat Jezus zo helemaal niet met ons omgaat. Het ongeloof, waardoor je verloren gaat, heeft te maken met onwil en boosheid, en niet met ongeloof uit onmacht, zoals bij Thomas en zoveel anderen, o.a. ikzelf. Het ongeloof uit boosheid is anders. Je gelooft het niet, maar je wílt het ook niet geloven. Omdat je op je klompen aanvoelt, dat het iets met levensverandering te maken heeft. Dat het niet vrijblijvend is. “Blijf van me af; ik ben eigen baas”. Jezus erkennen als iemand die iets over je te zeggen heeft? Dat nooit! Dat was de houding van de Farizeeën en Schriftgeleerden, enkelen uitgezonderd, terwijl ze toch wel erkenden dat Jezus grote wonderen deed: ze zagen het namelijk voor hun ogen. Maar toch gooiden ze Jezus eruit als een “godslasteraar” en “booswicht”. Dat is moedwillige boosheid.
Een prachtig voorbeeld van de manier waarop Jezus met zondige mensen omgaat, vind je in Joh. 4 : 1-42, over de Samaritaanse vrouw. Hij begint niet over haar zonden, maar belooft haar levend water. Je moet zelf het verhaal maar lezen. Ik vind de tedere, tactvolle manier waarop Jezus haar benadert, heel indrukwekkend.
Veel christenen, waaronder ikzelf, herkennen diezelfde liefdevolle benadering in hun eigen leven. Jezus, die niet boos staat te schreeuwen bij je zonden, maar ziet dat je levend water nodig hebt en dat volop wil geven. En geeft.
@Ludo, de selectie aan de poort die je hierboven beschrijft is niet zo’n heel vreemde gedachte. Het komt een beetje overeen met het boek ‘De grote scheiding‘ wat ik eerder aanhaalde van CS Lewis. En er zijn meer christelijke denkers die die kant op denken.
Als eerder gezegd, ik weet alleen hoe je zeker bent van een entreebewijs – door geloof, hier en nu. Waarbij ik nadrukkelijk aanteken dat mijn geloof niet alleen een entreebewijs is, maar allereerst een manier om mijn leven hier op aarde vorm te geven!
Overigens mijn excuus voor langdurige afwezigheid op mijn eigen blog. Ik schaak momenteel op iets te veel borden!
Jaap, je hebt het over twee soorten ongeloof: uit boosheid, en uit onmacht. Het lijkt mij dat er op z’n minst nog een derde is: ongeloof door gebrek aan bewijs (zoals Ludo toch aangeeft). En dat is dan ook nog eens verreweg de belangrijkste, zou ik zeggen.
Eelco
“goed en liefdevol is wat iedereen nastreeft, hoop ik, compleet en dan ook compleet onafhankelijk van geloof (en ook welk geloof) of geen geloof.
Er is dus geen verschil.”
Goed en liefdevol zijn m.i verschillende zaken.
De Spartanen gooiden hun kinderen waar wat aan mankeerden van een hoge rots ,of ontdeden zich er op andere manier van
http://iac.cgu.edu/roseabstract.htm
Volgens hun was dat goed.
Is iets goed als het liefdevol is of is iets liefdevol als het goed is?
Het voorbeeld dat ik eerder noemde was dat in India de weduwen van hun overleden mannen voorheen gedood en mede verbrand met hun echtgenoot. Ik vermoed dat men echt dacht dat dit goed was
Tja wat de statistieken betreft. Mensen zijn gevoelig voor heersende cultuur, maar dat zegt weinig over hun kritische gesteldheid.
Een leuk voorbeeld:
https://www.youtube.com/watch?v=8H_DSErYUZk
@Andre,
Ik begrijp niet goed wat je bedoelt met “het met God wagen”. Bedoel je iets als ‘proberen’ te geloven dat hij bestaat? In dat geval nee, ik heb geen geloofknop die ik in de testmodus kan zetten.
Voor zijn bestaan zie ik geen enkele aanwijzing, en daarbij spelen de resultaten van exegese door theisten geen rol – voor een goede (alverzoenende) God zie ik even weinig aanwijzing als voor een slechte (voor ongeloof straffende) God.
Het is me ook helemaal niet begonnen om God zelf (die heeft wat mij betreft geen eigenschappen omdat ik zijn bestaan niet aanneem), maar om het godsbeeld van veel christenen. Dát probeer ik te doorgronden.
@Jaap,
In de door jou genoemde Joh. 20 : 24-31 zie ik een vestandige Thomas, die blijkt geeft van een wetenschappelijke houding avant la lettre. Hiervoor wordt hij door Jezus fijntjes terechtgewezen: “Zalig zijn zij die niet zien en toch geloven”. Als de RK kerk ooit op zoek gaat naar een beschermheilige voor de wetenschap dan kan ik ze Thomas aanraden.
Ludo,
Helaas, Thomas is al beschermheilige van archtecten en aannemers, en ik denk dat hij daarmee genoeg in zijn portefeuille heeft.
Bovendien is de functie al vergeven aan Albertus Magnus.
Maar goed, je ziet dat Jezus zijn gebrek aan geloof tegemoet komt en hem totaal niet in een dwangpositie brengt van: “geloof of anders…!”, zoals jij in een voorbeeld “vals” en “pervers” noemde.
Eelco,
Dat geloof ik niet eigenlijk. Natuurlijk bestaat er geloof uit gebrek aan bewijs, maar dat is m.i. geen derde en aparte categorie naast de eerste twee, maar is verdeeld over die twee categorieën.
Jaap, dat lijkt me in het geheel niet het geval. In mijn ongeloof zit geen druppeltje boosheid of onmacht: het geloof is er niet omdat het bewijs ervoor ontbreekt.
Daar komt geen boosheid of onmacht bij kijken, niet bewust, en niet onbewust. Dus is het zeker een derde categorie. En ik denk dat er nog wel meer categorieen te bedenken zijn (gebrek aan interesse, bijvoorbeeld: ook geen boosheid en onmacht, maar ook niet eens de moeite nemen om naar mogelijke bewijzen te kijken).
Om ongeloof van mensen te beperken tot twee categorieen waarin je of boos of onmachtig zou zijn lijkt me op z’n minst foutief. Ikzelf behoor tot geen van deze categorieen, en ben toch ongelovig.
Tja, al die heiligen… die heb ik niet allemaal op een rijtje.
Jezus gaf Thomas bewijs, met het doel hem tot geloof te brengen (om hem vervolgens te verwijten dat hij om bewijs vroeg). Dat “vals” en “pervers” had nou juist betrekking op straf voor ongelovigen die dat bewijs níet gekregen hebben.
Jaap, stel dat Thomas het bewijs niet gekregen had, of niet overtuigend had gevonden. Was hij daar dan na zijn dood voor gestraft?
Ludo,
Dacht je dat ik ze allemaal op een rijtje heb? Ja hoor, dat heb ik 😉 Alleen geen R.K. heiligen….Maar Wikipedia doet wonderen als je iets niet weet.
Wat je vraag betreft: we hebben het wel over Thomas. Een persoon die Jezus door dik en dun was gevolgd en bereid was om ook met Jezus te sterven. Het was iemand die Jezus van harte liefhad en van wie Jezus ook heel veel hield. Hoe zou Jezus Thomas ooit kunnen veroordelen? Een zachte vermaning geven is geheel iets anders.
Dus de optie die jij voorstelt is onmogelijk. Voortdurend zie je hoe Jezus dingen doet, die het geloof van zijn discipelen versterken. Dus iemand in zijn ongeloof en onmacht aan zijn lot over laten of zelfs straffen, is geheel tegen het karakter van Jezus in. Jouw optie is dus een hypothetische uit jouw gedachtenwereld over geloofszaken, maar heeft geen aanrakingsvlak met de realiteit van Christus’ karakter.
(ik probeerde dit gisteren een paar keer te posten, kwam steeds niet aan. Gek genoeg kwam er wel een waarschuwing dat ik hetzelfde al eerder gestuurd had. Blogstoring?)
Jaap, het “Niemand komt tot de vader dan door mij” zou toch toch ook gegolden hebben voor Thomas, indien hij niet in de fortuinlijke omstandigheid had verkeerd Jezus persoonlijk te kennen en in zijn nabijheid te zijn, waardoor Jezus hem het bewijs kon laten zien?
Ludo,
Natuurlijk, “Niemand komt tot de Vader dan door mij” geldt voor iedereen, voor altijd.
Jezus is ook in deze tijd in staat zijn opstanding te “bewijzen” aan mensen, die hem dus niet, zoals Thomas, persoonlijk gekend hebben.
Ik denk niet dat je afgelopen zaterdag 10 oktober naar het EO programma ‘de Verandering’ hebt gekeken; misschien kun je het nog zien via ‘uitzending gemist’. En anders helpt de volgende link wel:
http://www.npo.nl/de-verandering/POMS_S_EO_097408
Daar zie je een jonge man die een zeer reeële levensveranderende ontmoeting met Jezus heeft gehad en dat in heel eenvoudige woorden vertelt.
In de Hebreeënbrief staat: Jezus is gisteren en heden dezelfde en tot in alle eeuwigheid.
Dus als Thomas niet in de fortuinlijke omstandigheid verkeerd had Jezus persoonlijk te kennen, zou dat geen verhindering voor Jezus geweest zijn om Thomas te overtuigen dat Hij was opgestaan.
Trouwens, waarom ben ikzelf overtuigd, dat Jezus is opgestaan? Zomaar, leuk idee? Fantasie? Geïndoctrineerd door opvoeding en/of religieus milieu? Nee, op geen van deze manieren kun je natuurlijk op een volwassen manier overtuigd raken, dat Jezus is opgestaan.
Dat weet ik doordat God het me heeft laten zien. Hoe? Ik heb nooit een ontmoeting gehad met Jezus, op de manier van Thomas of van die jongen uit ‘de Verandering’.
Toch durf ik te zeggen dat ik Hem heb leren kennen, en weet dat Hij is opgestaan. Het is bij mij een stapsgewijs proces geweest, een groeiend besef van zijn aanwezigheid in mijn leven. Jezus openbaart zich ook vandaag aan mensen, hetzij op een tastbare manier zoals bij de twee bovenstaande gevallen, hetzij op een andere manier, misschien indirecter, geleidelijker, maar tenslotte even overtuigend.
“Jezus is ook in deze tijd in staat zijn opstanding te “bewijzen” aan mensen, die hem dus niet, zoals Thomas, persoonlijk gekend hebben.”
Het gaat in het Thomasverhaal om tastbaar bewijs. Dat christenen soms een visioen van Jezus krijgen en dat als voldoende bewijs accepteren zoals in dat EO-filmpje weet ik, maar daar nam Thomas juist geen genoegen mee.
“Dus als Thomas niet in de fortuinlijke omstandigheid verkeerd had Jezus persoonlijk te kennen, zou dat geen verhindering voor Jezus geweest zijn om Thomas te overtuigen dat Hij was opgestaan.”
We praten een beetje langs elkaar heen. Natuurlijk zou Jezus het bewijs hebben gegeven als er om gevraagd werd, door wie dan ook. De fortuinlijke omstandigheid van Thomas zat hem hierin dat hij, in tegenstelling tot overige ongelovigen, in de gelegenheid was om het fysieke bewijs met eigen ogen te aanschouwen, waardoor hij tot geloof kon komen en zijn ziel gered was. De vraag is dus: wat als hij Jezus niet persoonlijk gekend had? Dan had hij geen tastbaar bewijs gekregen en was hij niet tot geloof in Jezus’ opstanding gekomen. En dan was toch, volgens de verlossingsdoctrine, zijn ziel verloren gegaan?
Ludo,
Stel dat Thomas 100 jaar na Christus geleefd had, dan had hij Jezus niet persoonlijk – als mens van vlees en bloed – hebben kunnen leren kennen en dan was Jezus ook niet lijfelijk aan hem verschenen na zijn opstanding. Ik denk dat je het zo ongeveer bedoelt, is het niet? En dan had Jezus niet voldaan aan Thomas’ eis om Jezus’ littekens aan te raken en dus zou Thomas ongelovig zijn gebleven met gevolg dat hij verloren zou zijn geweest.
Nou hebben we het over Thomas, dus net zo’n persoon als vermeld in de bijbel, maar dan 100 jaar later. Hij zou in ieder geval door het evangelie zijn aangeraakt, omdat de persoon van Jezus hem aansprak. Alleen de opstanding was een brug te ver, dat wilde hij wel graag geloven, maar dan wilde hij die opgestane Heer wel zien en fysiek voelen om zeker te zijn.
Nu, dat gebeurde niet en Thomas bleef ongelovig. Hij bleef wel steeds hopen dat het nog eens gebeuren zou, want hij bleef gevoelig voor de persoon van Jezus, maar tot zijn dood gebeurde het niet en hij kwam niet tot de overtuiging dat Jezus echt was opgestaan.
Tja en toen kwam hij aan de hemelpoort en werd hij afgewezen, omdat hij niet had geloofd dat Jezus was opgestaan.
In de eerste plaats denk ik dat dit een onmogelijk verhaal is. Al zou Jezus niet fysiek aan hem verschenen zijn, hij zou hem toch wel op allerlei andere manieren te hulp gekomen zijn, zodat Thomas tòch tot geloof in Jezus’ opstanding zou zijn gekomen. Jezus zou toch gezien hebben, dat Thomas’ hart naar Hem uitging en hem hoe dan ook geholpen hebben. Daarvan ben ik overtuigd.
In de tweede plaats, als we er toch vanuit gaan, dat zoiets kan gebeuren, dan denk ik dat er aan de hemelpoort zoiets zou gebeuren als in het Joh. evangelie is vermeld. Dat Jezus zou zeggen: Thomas, zie je dat IK het ben? Kijk maar naar mijn handen en voeten, voel maar. En dat
Thomas zou zeggen: mijn Heer en mijn God!
Heb ik je nu goed begrepen, Ludo? Of bedoelde je toch nog iets anders?
Ja, zo bedoelde ik het. Maar als het zo werkt dat aan de hemelpoort alsnog het bewijs geleverd wordt dat tijdens het leven niet geleverd werd (of niet als voldoende overtuigend ontvangen werd) dan wordt elke on- of andersgelovige na zijn dood uiteraard tot het christendom bekeerd en daarmee gered, en is er geen reden meer voor het bestaan van een hel (of zielsvernietiging). Dan wordt verlossing een hamerstuk.
Ludo,
Eigenlijk had ik al enigszins gerekend dat je zo zou reageren. Maar zo is het gewoon niet. Nogmaals: we hebben het over Thomas, een mens waarvan wij weten, dat hij Jezus liefhad en die, hoe dan ook, bereid was om te geloven; hij had een hart,dat open stond voor God. Je kunt hem niet model stellen voor een willekeurige anders- of ongelovige.
Daarom zei ik ook al dat het eigenlijk een onmogelijk verhaal is: iemand, die bereid is te geloven dat Jezus is opgestaan, maar daar moeite mee heeft, wordt door Hem geholpen en zal al tijdens zijn leven tot die overtuiging komen door het werk van de Heilige Geest. Thomas zou zijn eis om Jezus aan te raken, wel hebben laten vallen, als hij in een andere tijd geleefd had en op deze wijze tot geloof in de opstanding was gekomen.
Een heel ander verhaal is het, als je tijdens je leven niets met Jezus van doen wil hebben, en bekering een lachertje vindt. Ik denk dat je dan aan het eind van je leven ook helemaal niet bij Jezus wil zíjn, je kúnt of wil je dan ook helemaal niet meer bekeren. Ik denk dat het boek “De Grote Scheiding” van Lewis, waar René het over had, ook in die richting wijst. Als je je hele leven niet bij God wil zijn, kan je dat aan het eind niet ineens wel willen. Er zijn bekeringen op sterfbedden, maar ze zijn zeldzaam.
“Als je je hele leven niet bij God wil zijn, kan je dat aan het eind niet ineens wel willen.”
Iets niet geloven is iets anders dan iets niet willen. Als je niet gelooft dat eenhoorns bestaan dan betekent dat toch niet dat je niet wil dat eenhoorns bestaan?
Ludo,
Het al of niet bestaan van eenhoorns appelleert niet aan je geweten. Dat doet het al of niet bestaan van God wel, omdat het evangelie, het goede nieuws van Gods genade, ons ook vertelt, dat we zondige mensen zijn, die zich moeten bekeren en die Gods vergeving nodig hebben. Gods eventueel bestaan kan dus een boodschap inhouden, die ons mensen in eerste instantie niet direct over ons bolletje aait. Het accepteren daarvan kan weerstand in ons oproepen
Wij zouden daarop dus kunnen reageren met: als dit de consequentie is, wil ik liever niet God bestaat.
Die overweging zullen we nooit maken bij een eenhoorn….
Beste Jaap,
Je schrijft:
“Trouwens, waarom ben ikzelf overtuigd, dat Jezus is opgestaan? Zomaar, leuk idee? Fantasie? Geïndoctrineerd door opvoeding en/of religieus milieu? Nee, op geen van deze manieren kun je natuurlijk op een volwassen manier overtuigd raken, dat Jezus is opgestaan.
Dat weet ik doordat God het me heeft laten zien. Hoe? Ik heb nooit een ontmoeting gehad met Jezus, op de manier van Thomas of van die jongen uit ‘de Verandering’.
Toch durf ik te zeggen dat ik Hem heb leren kennen, en weet dat Hij is opgestaan. Het is bij mij een stapsgewijs proces geweest, een groeiend besef van zijn aanwezigheid in mijn leven. Jezus openbaart zich ook vandaag aan mensen, hetzij op een tastbare manier zoals bij de twee bovenstaande gevallen, hetzij op een andere manier, misschien indirecter, geleidelijker, maar tenslotte even overtuigend.”
Natuurlijk kun je geenszins uitsluiten dat jouw groeiende besef van de aanwezigheid van God en groeiende illusie kan zijn geweest, gevoed door een diepe wens om op een bepaalde manier in het geheel te zitten. Ik schrijf dat omdat je iets verderop dit zegt:
“Het al of niet bestaan van eenhoorns appelleert niet aan je geweten. Dat doet het al of niet bestaan van God wel, omdat het evangelie, het goede nieuws van Gods genade, ons ook vertelt, dat we zondige mensen zijn, die zich moeten bekeren en die Gods vergeving nodig hebben. Gods eventueel bestaan kan dus een boodschap inhouden, die ons mensen in eerste instantie niet direct over ons bolletje aait. Het accepteren daarvan kan weerstand in ons oproepen
Wij zouden daarop dus kunnen reageren met: als dit de consequentie is, wil ik liever niet God bestaat.
Die overweging zullen we nooit maken bij een eenhoorn….”
Pas op voor projectie. Waarom zou het accepteren weerstand moeten oproepen in plaats van een schouderophalen? En als er weerstand is, waarom zou die niet te begrijpen zijn omdat veel mensen de zondeval en de verlossing niet alleen als mythe zullen beschouwen maar ook als een bedenkelijke manier om mensen verantwoordelijkheid en beschaving bij te brengen?
Beste Ed,
“….gevoed door een diepe wens om op een bepaalde manier in het geheel te zitten.”
Dit zinsdeel begrijp ik niet. Wat is de betekenis van “in het geheel zitten”?
Ik heb in ieder geval een diepe wens om mezelf niet voor de gek te houden en niet in een illusie te leven.
“Waarom zou het accepteren weerstand moeten oproepen in plaats van een schouderophalen?”
Dat kan natuurlijk ook. Ik beweer ook niet dat iedereen hetzelfde reageert.
“En als er weerstand is, waarom zou die niet te begrijpen zijn omdat veel mensen de zondeval en de verlossing niet alleen als mythe
zullen beschouwen maar ook als een bedenkelijke manier om mensen verantwoordelijkheid en beschaving bij te brengen?”
Dat kan natuurlijk, maar het lijkt me, normaal gesproken, een vreemde gedachte. Het evangelie wordt immers net zo goed ook verkondigd aan verantwoordelijke en beschaafde mensen? Er is wel degelijk ook bij mensen weerstand omdat het idee van een God die iets over je te zeggen zou hebben en iets zou kunnen verbieden of gebieden, ze niet aanstaat. “Ik maak het zelf wel uit”.
Wat ik maar wil zeggen is dat je moet oppassen met het invullen van motieven van mensen voor geloof of ongeloof. Je weet immers maar nooit wat precies jouw of andermans beweegredenen zijn.
Ik heb ooit wel eens wat van die mogelijke redenen voor geloof en ongeloof op een rij gezet, zonder overigens compleetheid te suggereren of een waardeoordeel te geven over de kwaliteit van die redenen:
Redenen om te geloven in god of goden
1. de complexiteit van de natuur waarvan men zich niet kan voorstellen dat die er ‘zomaar’ kan zijn. Ook: de schijnbare fijnafstemming van natuurconstanten;
2. een spirituele ervaring (bijvoorbeeld Jezus die men ziet verschijnen in een droom);
3. wonderbaarlijke genezingen na een collectief gebed;
4. een gevoel van geborgenheid en zingeving. Een zinvolle plaats in het geheel zogezegd;
5. de onmogelijkheid om zich het eigen niet-bestaan voor te stellen;
6. teleologisch denken: achter de krachten die in de natuur werkzaam zijn zoekt men een bewuste geest. In het verlengde daarvan: met zulke wezens kan men tot eigen voordeel communiceren via offers en gebeden en meer grip krijgen op het eigen bestaan.
Redenen om niet te geloven in god of goden
1. fouten in het ‘ontwerp’ waarvan men meent dat een echte Ontwerper die niet zou maken (Unintelligent Design);
2. wreedheid in de natuur die beter door onverschillige processen is te verklaren dan door liefhebbende, betrokken goden;
3. gebrek aan communicatie met goden; er zijn talloze religies die elkaar tegenspreken, dus lijkt religie eerder iets dat van mensen afkomstig is die maar wat verzinnen;
4. geen behoefte aan een vermanende pottenkijker in je hoofd;
5. de wetenschap die door de bestudering van onze hersenen het bestaan van een immateriële geest minder waarschijnlijk doet lijken.
Men vult maar aan…
@Jaap,
Of iets wel of niet appelleert aan aan het geweten lijkt me los staan van de waarschijnlijkheid van het bestaan ervan. Als de eenhoorn in de mythologie een appel aan het geweten had gedaan, was zijn bestaan dan voor jou aannemelijker geweest, nee toch?
“Wij zouden daarop dus kunnen reageren met: als dit de consequentie is, wil ik liever niet God bestaat.”
Je lijkt maar niet te willen accepteren dat ongeloof niet met onwil te maken hoeft te hebben. Je valt steeds, nogal hardnekkig, terug op die onwil, zelfs als ik bij herhaling aangeeft dat mijn ongeloof slechts op gebrek aan overtuiging berust.
Rene,
je schrijft in je artikel verwijzend naar Hobrink (.. via mutaties nooit nieuw erfelijk materiaal kan worden bijgemaakt) “Wie de moeite neemt om achter in het boek de bron van dit citaat op te zoeken, ontdekt dat het uit 1950 komt!”
Je suggereert er mee, zo lijkt het, dat het daarom niet meer klopt, achterhaald is. [Darwin’s verhaal is uit 1850. zegt dat ook iets ? De bijbel is nog ouder. Zegt dat iets? ]
Ik denk het niet.
Het punt van Hobrink is: Ook evolutionisten zeggen: Mutaties leveren geen/nauwelijks positieve bijdrages. Mijn vraag aan jou: Is dat ooit ontkracht?
Hoeveel procent van de mutaties zijn nu volgens jou/ de wetenschap schadelijk? Zijn er bewijzen van een toename van genetische informatie die nodig is voor evolutie?
Ik vind het altijd leuk om te horen hoe mensen vertellen dat er duizenden voorbeelden zijn, maar als je om 1 voorbeeld vraagt, blijft het stil. En het zouden er miljarden moeten zijn.
Ik was met een groep kinderen in het Watermuseum in Arnhem en las: “Het ontstaan van het leven is een raadsel, maar 1 ding is zeker: het is in het water ontstaan.”
Nou, nee dus. Hoezo zeker, want het is toch een raadsel. Dit is blind geloof, geen wetenschap.
Ik zoek me suf naar artikelen die verklaren hoe genetische informatie ontstaat. En sommige artikelen beginnen met dezelfde vraag, lijken het te gaan beantwoorden, maar er komt steeds geen antwoord.
Heb jij antwoord?
@Bernhanrd, de meeste olympische kampioenen hebben vermoedelijk een gunstige mutatie. Er zijn specifieke mutaties die voor een betere prestatie op de sprint of op de lange afstanden zorgen.
Het beeld van mutaties wordt scheefgetrokken doordat genetisch onderzoek tot voor kort vooral in een medische setting plaatsvond. De meeste mutaties zijn neutraal, een flink aantal is negatief, en een kleiner aantal positief. Maar die positieve mutaties zullen blijven bestaan (itt de negatieve) en dus accumuleren.
Veel genen komen voor in families: de meest logische verklaring is dat genen verdubbeld zijn, waarna de ‘extra’ genen konden muteren en een nieuwe functie krijgen. Er zijn tal van mechanismen, waarvan we ook sporen zien in het DNA. Zo’n mechanisme ‘betrappen’ en in actie zien is lastiger. Verdubbeling wordt wel degelijk gezien, maar ontwikkeling van de extra kopie naar een nieuwe functie duurt gewoon lang. En we bestuderen DNA pas een paar jaar in detail.
Of het leven in water is ontstaan staat niet vast (het Watermuseum lijkt mij ook niet de meest betrouwbare bron over evolutie). Maar er zijn tal van mogelijke scenario’s, en er is een vrij actieve gemeenschap van onderzoekers die langs de weg van chemische evolutie complexiteit zien ontstaan.
Beste Rene,
De meeste kampioenen hebben vermoedelijk hard getraind. Variatie in de mens is enorm. Als het in de genen zit, zal je het terug vinden in hun nageslacht. ’t Zegt niets over het soort verandering die nodig is om van bacteriën biologen te maken.
Ik ga uit van een schepping die ‘zeer goed’ was, en vervloekt werd. Daarom vermoed ik dat er vooral veel verval is. En dat blijkt er ook te zijn. Vooral veel verval. Opstapelende fouten bij elke kopie. Het scheppende creatieve element zat in het begin. Er zijn ook legio mechanismen in onze cellen die voortdurend fouten herstellen. Dat is geen chemie, maar geniaal. Jij weet er vast meer van.
Maar dan zeg je: “Maar die positieve mutaties zullen blijven bestaan (itt de negatieve) en dus accumuleren.” Nee dus. Wat we zien is verval. Ja, als je gelooft dat evolutie heeft plaats gevonden, alleen dan MOET het wel zo zijn, maar testbare waarneembare onderzoeken zeggen, schreeuwen: verval, degradatie.
Voor evolutie is geen creativiteit nodig, alleen toeval en tijd. Van allebei zoveel dat niemand het kan volgen. En wie dat gelooft is wetenschappelijk bezig.
“Zo’n mechanisme ‘betrappen’ en in actie zien is lastiger” zeg je. Een eufemisme noem je dat toch? Nooit waargenomen is eerlijker. Verdubbeling van de letter A in een woord geeft zelden een verrijking van de taal. Maar waar kwam de A vandaan wil ik weten. Waar kwam de taal vandaan?
En chemische evolutie? Heb je daar geloof in? Je bent toch bioloog? Leven komt van leven. Dat is wetenschap. Pasteur had iedereen tegen zich, maar had wel gelijk. Nu is het weer zover. Dode materie gaat alleen dode verbindingen aan, toch? Nee, zeggen de wetenschappers, het moet wel zo gegaan zijn… het is zeker zo gegaan… uch, geef ons geld, we zoeken verder.
Heb je een link voor me waar ik over de actuele voortgang kan lezen?
En ik zoek nog steeds “naar artikelen die verklaren hoe genetische informatie ontstaat.” Want je hebt het alleen over kopie gehad, maar ontstaan wijst op de 1e versie.
Artikelen voor Bernhard:
Open Access
http://www.hindawi.com/journals/ijeb/2012/821645/
http://genome.cshlp.org/site/press/gr95026.xhtml
Niet open access, alleen abstract leesbaar:
http://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-ecolsys-110411-160513
http://www.genetics.org/content/early/2015/12/30/genetics.115.183061
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11682312
http://www.nature.com/nrg/journal/v12/n10/full/nrg3053.html
http://www.nature.com/nrg/journal/v14/n9/abs/nrg3521.html
Hier heb je alleen Google voor N=nodig. Dus, Bernhard, lees eerst eens iets voordat je je vooroordeel uitstalt.
@Gerdien,
Ik had al zoveel gelezen.
Heel erg bedankt. Heel aardig al die links. Ik heb het – waar toegankelijk- gelezen, maar dit spreekt allemaal over reshuffeling van informatie. En er wordt met ‘nieuw’ helemaal niet iets nieuws bedoeld.
Dit gaat uit van evolutie – it assumes evolution is true – it assumes billions of years – en bewijst dus geen evolutie. Het is een aanname dat er nieuwe genen zijn en die aanname bewijzen ze door te zeggen: kijk, “In the ancestral situation AnnX and Cdic must have been adjacent to each other.”
In het recente scheppingsmodel zijn alle geschapen soorten uniek, en veranderen ze ook niet in een andere soort. (betekenis van soorten in de bijbel is een andere als de evolutionist) en soorten hebben binnen de unieke [created kind] veel ruimte om aan te passen, kunnen zelfs flink uit elkaar groeien, enorme variatie. [Variatie is geen evolutie]. En dat kan blijkbaar snel gaan. Onderzoek van de laatste jaren laat zien dat veel variatie helemaal niet toevallig is, maar gestuurd wordt. Dat is dus totaal geen evolutie en zeker niet in de zin van bacterie wordt baviaan.
Tot nu toe is de enige wetenschappelijk vastgestelde regel: “gewas dat naar zijn aard zaad geeft, en geboomte, dat naar zijn aard vruchten draagt… levende wezens naar hun aard, vee en kruipend gedierte en wild gedierte naar hun aard”
En dat is nog steeds zo. Geen uitzondering. Getest en beproefd. Koeien komen van koeien. Bacteriën blijven bacteriën, ook al kunnen sommigen nylon eten.
Ik lees bijvoorbeeld uit jouw eerste link: “Among the examples of new genes with very recent origin, many are involved in male reproduction, in particular in spermatogenesis.” Zijn DAT nieuwe genen? Ja, als je gelooft dat evolutie verantwoordelijk is voor het ontstaan van sperma, dan moeten dit wel nieuwe genen zijn. Maar snap je niet, dat je er niets mee bewijst. Iedereen wordt voor de gek gehouden met de term nieuw, recent, novel!
Dit is NIET testbaar, herhaalbaar, dus geen wetenschap volgens de omschrijving van wetenschap. Dit is verhaaltjes vertellen aan de hand van geweldig knap onderzoek.
Zolang je geen bewijs hebt, geloof je dus dat het zo is.
Ik zeg: geloof in een levende sprekende geweldige schepper God die duidelijk heeft gemaakt -Nu zelfs leesbaar in bijna elke taal- hoe Hij alles maakte, is veel logischer.
Gerdien, Je gaf me geen antwoord.
En ik zoek nog steeds “naar artikelen die verklaren hoe genetische informatie ontstaat.” Niet over hoe het gemixed MOET zijn.
Beste Bernhard,
Kun jij mij 1. zeggen waar ik het “scheppingsmodel” kan vinden en 2. zeggen waar ik een beschrijving kan vinden van een “evolutionist”?
@Bernard, het zit niet alleen in training. Maar je geeft zo’n uitgebreide beschrijving van hoe bevooroordeeld de wetenschap is dat ik wel benieuwd ben naar je eigen uitgangspunt. Waarom zou er alleen degeneratie zijn, zelfs in een scheppingsmodel?
Belangrijker nog, je vraag om bewijs, maar zou je kunnen omschrijven welk type bewijs jij zou accepteren? Er zijn al een paar reacties geweest die je wegwuift. Of ben je eigenlijk gewoon niet te overtuigen door enige observatie? In dat geval is deze discussie verder zinloos.
Er zijn wel degelijk positieve mutaties. Er zijn wel degelijk verdubbelingen van genen. Er is een mechanisme van aanpassing dat we kunnen bestuderen.
We weten dat seksuele voortplanting het aantal negatieve mutaties vermindert. We weten niet alles, maar wel veel.
Hi Rene,
Ik geloof dit: De bijbel beschrijft geschiedenis in Genesis omdat Jezus als geschiedenis beschouwd. Hoe duidelijk wil een Christen het hebben. “Toen was het avond geweest en het was morgen geweest: de derde dag.” Jezus zegt “Jullie geloven Mij niet eens als Ik over gewone, aardse dingen spreek. Hoe zouden jullie Mij dan kunnen geloven als Ik over de hemelse dingen spreek?”. Dus dat is mijn uitgangspunt. Daaruit volgt: Aarde is 6000 jaar oud & Fossielen zijn een duidelijk bewijs van de vloed. Dat geloof ik.
Maar dat neemt niet weg dat ik benieuwd ben naar de uitleg die mensen die in evolutie geloven (@Leon: dat zijn evolutionisten – waarvan er geen 2 gelijke zullen zijn) hebben over ‘Hoe ONTSTAAT genetische informatie?’.
Zeggen dat het gemuteerd, geknipt en geplakt en gekopieerd wordt is totaal voorbij gaan aan het ontstaan. En ik begrijp wel hoe men gelooft dat er variatie ontstaat, maar dat is niet mijn vraag. Variatie is geen evolutie, het is variatie. Dieren en mensen passen zich aan. Dat is variatie. Zit allemaal in de ingebakken mogelijkheden.
Jij noemt dat ik antwoorden ‘wegwuif’. Welk antwoord heb ik gemist, die volgens jou mijn vraag beantwoordde? Als jij vraagt om een kleur en ik zeg drie, is dat een antwoord? Niet in mijn beleving. Ik vraag iets specifieks. ik vraag over het ontstaan van…
Ik geloof dus dat God sprak, en het was er. Dat staat er. Het nieuwe testament bevestigd dit. En ik neem even aan dat het waarde heeft voor jou, hoe Jezus er naar kijkt, toch?
Je vraagt: “Waarom zou er alleen degeneratie zijn, zelfs in een scheppingsmodel?”. is dat niet de 2e wet van de thermodynamica? En ook hebr. 1:10,11 “…Hemel en aarde zullen verslijten als een kledingstuk.” Dat wijst op verval. Ken jij een voorbeeld van iets dat vanzelf geordend wordt, aantoonbaar? Kijk eens om je heen. Alles valt op den duur uit elkaar. En zou dan leven -against all odds- ergens ontstaan? Romeinen 8:21 “… creation itself will be liberated from its bondage to decay…”. Geloof je dat of schrap je dat?
Rene, Je zegt “Er zijn wel degelijk positieve mutaties.” Zou kunnen. Wat bedoel je nu met positief. Noem eens 1 positieve mutatie die werkelijk aantoont [waarneembaar] dat er een soort veranderd is in een andere soort? Want dat is nodig voor een b e w ij s dat zo iets als evolutie kan.
De meeste mutaties, waarschijnlijk alle, die positief uit pakken, zijn -qua informatie- negatief. Bijvoorbeeld de super resistente bacterie, waar we veel over horen, die eigenlijk een probleem heeft met de opname van stoffen door een negative mutatie, in de zin van verlies van stukjes DNA, maar nu als bijverschijnsel niet gedood kan worden door antibiotica. Die bacterie met deze afwijking bestond al voor de uitvinding van antibiotica. (bleek uit vondst in bevroren lichamen van oude poolexpeditie)
Cellen doen hun uiterste best om mutaties / fouten te voorkomen en te herstellen. En al die mogelijkheid is ingeschapen, inclusief -redundancy- backup systemen – en binnen grenzen varieert het.
Ja, verdubbeling van genen, zeg je. Waar komen genen vandaan is mijn vraag.
En seksuele voortplanting is een feest! Prachtig gemaakt. En zeker zeer stabiel. Ik weet niet of je kinderen hebt. Dat is een totaal wonder van God.
Dat is Geen goed geluk in een random doelloos proces. Efeze 1:4 zegt:
“Want al voordat Hij de wereld maakte, heeft Hij ons uitgekozen. Hij wilde dat we bij Hem zouden horen en dat we in Hem volmaakt zouden zijn. Hij houdt heel erg veel van ons.” Ook van jou Rene! Je bent speciaal.
en geef nu eens antwoord. “ONTSTAAT genetische informatie”.