In ‘Gevormd uit sterrenstof’ probeer ik een balans te vinden tussen de bevindingen van de wetenschap en de uitgangspunten van het christelijke geloof. Het standpunt dat ik inneem, wordt wel ‘theïstische evolutie’ genoemd (al zijn er maar weinig mensen enthousiast over deze term).
In het Kerkblad voor het Noorden, een orgaan van de christelijk gereformeerde kerken, schrijft Tom Zoutewelle (bioloog en geoloog, de man achter de stichting Creaton) hier het volgende over:
“Voor een groeiend aantal academisch geschoolde christenen in Nederland lijkt het theïstisch evolutionisme een aantrekkelijk alternatief. Het is een typisch voorbeeld van polderen dat ons Nederlanders zo goed afgaat. Een beetje wetenschap en een beetje geloof, zo stellen we iedereen tevreden.”
Polderen over geloof en wetenschap dus. Maar is dat een terechte opmerking? Er bestaan twee belangrijke kritieken op christenen die geloof en evolutie aan elkaar willen koppelen. De eerste is het standpunt, dat de Bijbel nu eenmaal een recente schepping in 6 x 24 uur verkondigt, dus dat alle wetenschap die hier tegenin gaat wel fout moet zitten. Zeg maar, het standpunt dat Frank van der Zwan in een aantal discussies op deze site inneemt.
Een tweede vorm van kritiek begint bij het andere eind: de wetenschap wijst helemaal niet op evolutie (en/of op een oude aarde). Dat is de lijn van wetenschappelijk creationisten als Tom Zoutewelle. En vanuit dat standpunt is wat ik doe in mijn boek inderdaad ‘polderen’, het zoeken van een compromis om de kool en de geit te sparen.
Alleen, mijn uitgangspunt is anders. Wanneer ik het geheel van de wetenschap overzie, kan ik het bewijs voor evolutie niet negeren. Bewijs dat Zoutewelle vrij gemakkelijk van tafel veegt (al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat het stuk in het Kerkblad kort en niet-technisch is). Voor wie, zoals ik, overtuigd is van het wetenschappelijk bewijs voor een oude aarde en een evolutionaire ontwikkeling van het leven, gaat het niet om ‘polderen’. Ik zoek geen compromis, ik probeer uit te vinden hoe het zit. En dat is heel wat anders.
Zoutewelle schrijft ook nog dit:
“Voor veel mensen is de gedachte dat de wetenschap de evolutie als een feit presenteert, voldoende reden om een wereldbeeld te hebben waarin geen plaats is voor God.”
En waarom denken die mensen dat? Omdat zoveel gelovigen vasthouden aan een recente schepping en evolutie afwijzen. Dat de evolutie een feit is, betekent namelijk helemaal niet dat er geen plaats is voor God.
En even verder:
“Velen beseffen niet dat onze huidige maatschappij gefundeerd is op de normen en waarden van het christendom. Hoe zou onze maatschappij eruit zien als die gebaseerd was op het recht van de sterkste? Is dat een menswaardige maatschappij waarin ruimte is voor solidariteit met de zwakkeren? Dit zijn vragen die ons allemaal aangaan.”
Tsja, volgens mij hebben christenen niet altijd het goede voorbeeld gegeven. En doen ze dat nog steeds niet. Zou daar niet een probleem zitten, eerder dan in het ‘wereldbeeld’ dat de evolutietheorie ons voorspiegelt? Ik heb het in debatten al vaker gezegd: de wereld heeft weinig aan een wetenschappelijk bewijs voor God, wel aan christenen die zoutend zout zijn, van wie het leven een leesbare brief van God is.
Tsja, volgens mij hebben christenen niet altijd het goede voorbeeld gegeven.
Dat is het probleem niet. Ook niet christenen maken gebruik van christelijke normen en waarden. Verruil je die in voor de evolutionistische, wat voor maatschappij krijg je dan? Dat is zijn vraag. Ik wil niet in discussie gaan, maar je er alleen op wijzen.
De vraag is, in hoeverre je de normen en waarden van de huidige maatschappij christelijk mag en wilt noemen. Ja, het christelijke denken heeft zit in de fundamenten: het belang van het individu bijvoorbeeld (waar in Azië – generaliserend sprekend – het belang van het collectief juist zwaarder weegt).
Maar zelfs christenen moeten erkennen dat de maatschappij nu door zondige mensen wordt vormgegeven. Dus dat er een vervanging van christelijke normen door ‘evolutionaire normen’ dreigt, lijkt mij een overstatement.
En waarom zouden er ‘evolutionistische normen en waarden’ komen in de maatschappij? De evolutietheorie is een verklaring voor het ontstaan van soorten, geen normatief kader.
Het punt over ethiek wat Zoutewelle maakt klopt niet. Het denken dat het aanhangen van evolutietheorie leidt tot een ethische richtlijn van “recht van de sterkste” maakt een denkfout die in de filosofie wordt beschreven als het is-ought-probleem.
@Druijf: Het feit dat er een is-ought probleem bestaat wil nog niet zeggen dat het punt dat Zoutewelle maakt, geclassificeerd moet worden als een is-ought probleem. Deze fout die jij maakt wordt in de filosofie ook wel een is-ought probleem genoemd.
Kijk, met leuke termen kom je nergens. Toon maar eens fijntjes aan waarom het zo’n is-ought probleem is. Iets roepen kan iedereen.
Het punt is dat als je gelooft dat we een evolutionair product zijn, je daar dan ook naar leeft. Natuurlijk is dat niet dwingend. Je kunt ook anders leven. Maar waarom doen we dat? Is dat wel consistent met ons wereldbeeld? En nee, dat is het niet. We maken gebruik van christelijke waarden en normen. Hoe je het ook wendt of keert. Ik zeg dus niet dat we in een christelijke samenleving leven. Wel dat we gebruik maken van iets dat niet bij ons wereldbeeld past.
Beste Albert,
Ik citeer:
“Het feit dat er een is-ought probleem bestaat wil nog niet zeggen dat het punt dat Zoutewelle maakt, geclassificeerd moet worden als een is-ought probleem. Deze fout die jij maakt wordt in de filosofie ook wel een is-ought probleem genoemd.”
Ten eerste heb ik niet zo geredeneerd en ten tweede als ik zo geredeneerd zou hebben is het geen is-ought fallacy maar een andere drogreden. Dat maakt al duidelijk dat je blijkbaar niet snapt wat ik bedoel. Laat me het verduidelijken.
Biologie beschrijft hoe leven werkt, en schrijft niet voor hoe we moeten leven. Wie dat wel doet maakt een categoriefout, en dat noemt men in de filosofie de is-ought-fallacy. Je gaat van hoe iets is naar hoe iets moet zijn. Sociaal darwinisten en christenen die waarschuwen voor aanhangen van de evolutietheorie omdat dat zou leiden tot een sociaal darwinisme maken die fout. Ze gaan van een “is” naar een “ought”.
Je kunt het even simplistisch gezegd vergelijken met: Nederlanders zijn zuinig en ik ben een Nederlander, dus ik moet zuinig doen dus geen rondje geven. Of: ik ben lui, dus hard werken is slecht.
Mijn wereldbeeld wordt trouwens ook niet alleen bepaald door de natuurwetenschappen. Het leven is meer dan wetenschap. Ik zal daarbij niet ontkennen dat mijn kijk op goed en kwaad beinvloed is door het christendom, zeker aangezien ik zelf een christelijke opvoeding heb gehad. Maar daar mee is nog niet gezegd dat alleen christelijk consistent ethisch kunnen handelen, of dat alleen christelijk denken tot ethisch handelen leidt. Het christendom is zelf op zijn beurt ook diep beïnvloed door het griekse denken, en er zijn ook vele andere en oudere levensvisies die ethische principes kenden als de gulden regel. Ook zijn er dingen in het christendom die mijn inziens niet goed zijn. Christenen moeten dus niet denken dat zijn een monopolie op ethisch denken hebben.