In het Reformatorisch Dagblad is een serie artikelen verschenen in reactie op het boek ‘En de aarde bracht voort…’ van Gijsbert van den Brink. De reacties zijn doorgaans genuanceerd. Een van de reacties is geschreven door Jan van Meerten (Logos) en negen anderen en betoogt dat Van den Brink voorbij gaat aan de wetenschappelijke bezwaren die in te brengen zijn tegen de evolutietheorie.
Ik heb een reactie geschreven die hier is gepubliceerd. Daarin ga ik overigens niet in op de meest logische weerlegging. Het boek van Van den Brink heeft als uitgangspunt: wat zijn de gevolgen voor het christelijk geloof als de evolutietheorie waar is. Het klopt dat de motivatie dit boek te schrijven kwam uit de overtuiging dat dit inderdaad zo is, maar het boek gaat niet over het bewijs voor evolutie.
Enfin, voor mijn brief heb ik één van de acht bezwaren aangepakt. Een punt maken kan kort, het punt weerleggen kost doorgaans veel meer ruimte en ik had – net als iedereen in de Opinie rubriek – maar 800 woorden. Daarom ga ik hier nog even in op de overige bezwaren. Om de zaak overzichtelijk te houden (en de discussie die er mogelijk komt te stroomlijnen) heb ik mijn reactie in twee delen gesplitst, met elk 4 bezwaren.
Even ter informatie, de auteurs zijn naast Jan van Meerten: drs. Rafael Benjamin (bioloog), dr. Willem Binnenveld (bioloog), dr. Peter Borger (bioloog), dr. Herman Bos (organisch chemicus), dr. Juri van Dam (bioloog), dr. ir. Hans Degens (bioloog), dr. ir. Wim de Jong (wiskundige), drs. Ben Vogelaar (bioloog) en drs. Tom Zoutewelle (bioloog).
1) Het ontstaan van leven
De auteurs achten het praktisch onmogelijk dat leven spontaan ontstaat. Ze stellen daarbij dat zelfs het meest primitieve leven zo complex is dat het onmogelijk vanzelf kan ontstaan. En: ‘er worden steeds meer factoren ontdekt die het steeds onwaarschijnlijker maken dat leven spontaan is ontstaan.’
Wel, ik weet niet precies welke factoren de auteurs bedoelen. Natuurlijk, zelfs het meest primitieve leven dat wij kennen is enorm complex. Geen enkele bioloog zal ook zeggen dat dit leven spontaan ontstaan is. De werkhypothese is dat er chemische evolutie plaatsvond, gekoppeld aan een vorm van compartimentalisatie en vervolgens een toenemende complexiteit. Langs die hypothese vindt een heleboel wetenschappelijk onderzoek plaats, waar wetenschappelijke organisaties als NWO (Nederland) en de ERC (EU) nogal eens flink wat geld in stoppen.
Toevallig zitten er een aantal wetenschapper die hier aan werken aan de Rijksuniversiteit Groningen – mijn werkgever voor 2,5 dag per week. Ik schreef onlangs een serie over het Origins Center (dat voortkomt uit de Nationale Wetenschapsagenda) die gaat over de vraag hoe leven ontstaan kan zijn. Daar is nog geen antwoord op, maar er zijn heel wat ideeën over en er vindt allerlei onderzoek plaats. Er is vooralsnog geen reden om aan te nemen dat leven niet spontaan kan ontstaan.
2) Informatie
Dit blijft altijd een lastige discussie. Kun je DNA benaderen vanuit ‘informatietheorie’? Als bioloog denk ik dan toch altijd: het is gewoon biochemie! Natuurlijk kun je spreken over ‘informatie’ in DNA. Je kunt ook zeggen dat zout-ionen de ‘informatie’ bij zich dragen voor de vorming van zoutkristallen.
Wat betreft het ontstaan van de genetische code, er zijn boeiende experimenten die laten zien dat bepaalde aminozuren affiniteit hebben voor bepaalde tripletten van DNA-basen. Het zou heel goed kunnen dat een ribonucleïnezuur dus spontaan kan binden aan aminozuren en zo een primitief eiwitsynthesesysteem kan vormen. Daar kunnen dan later gespecialiseerde RNA moleculen tussen zijn gaan zitten.
Ook hier liggen nog veel vragen. En ik hoor links en rechts ook ‘reguliere’ wetenschappers spreken over informatie in DNA. Daar zit zeker wat in. Maar ik hoor ze nergens spreken over een groot probleem voor de evolutietheorie vanuit de informatietheorie. Dat nieuwe genetische ‘informatie’ kant ontstaan wordt als een mysterie gezien, maar er zijn in de biologie allerlei bekende mechanismen waardoor nieuwe genen kunnen ontstaan.
3) Weesgenen
Dit zijn genen die alleen bij een bepaalde groep organismen worden aangetroffen, zonder een duidelijk ‘vooroudergen’ in oudere groepen. ‘Deze genen bevatten dus informatie die de scheidslijn bepaalt tussen soortgroepen, als afzonderlijke scheppingen’, aldus de auteurs. Je hoeft alleen maar de Wikipedia pagina over ‘orphan gene’ op te zoeken om te zien dat die uitspraak een nogal boude extrapolatie van de gegevens is.
‘Weesgenen’ zijn pas zichtbaar geworden toen het mogelijk was grote aantallen genomen te sequensen. Dat leverde inderdaad ‘weesgenen’ op. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Soms verdwijnen genen uit een afstammingslijn, wanneer ze dan in een vroege afsplitsing blijven bestaan lijken ze ‘verweesd’. In andere gevallen zijn ze gewoon zover gemuteerd dat hun afkomst lastig te herkennen is. Ook hier: er zijn zeker nog vragen (vooral ook omdat het fenomeen vrij recent is ontdekt), maar geen enkele reden de evolutietheorie overboord te zetten.
Ik ben overigens benieuwd wat vanuit een perspectief van ‘afzonderlijke schepping’ de verklaring is voor de aanwezigheid van weesgenen – en dan de onderbouwde verklaring!
4) Weinig verandering
De auteurs verwijzen naar bacterieel DNA uit 425 miljoen naar oude lagen dat identieke is aan dat van nu levende bacteriën. Het is even googlen maar dan kom je uit bij de bron, deze publicatie in Nature. En vermoedelijk dit artikeltje van creation.com.
Die overeenkomst betreft overigens het 16S rRNA, een onderdeel van het ribosoom, dat vaak wordt gebruikt om bacteriën te identificeren. Het gaat dus niet om overeenkomst van het totale genoom! De bacteriën zaten in zoutlagen, wat de afbraak van het DNA sterk heeft verminderd. Of, zoals de onderzoekers in Nature schrijven:
We conclude that DNA entrapped in halite can survive over geological timescales—we have previously discussed the special nature of the hypersaline environment as a medium for the possible preservation of biological signatures.
Ook stellen ze dat het 16S rRNA niet overeenkwam met nu nog levende organismen, maar wel wijst op een nauwe verwantschap met bepaalde moderne micro-organismen:
This lends support to the argument that the molecular clock may be slow in certain phylogenetic lineages. Accordingly, it would be unwise to ascribe undue significance to gene sequence comparisons between salt-crystal phylotypes and the 16S rRNA genes of current isolates—sequence similarities do not necessarily rule out the possibility that the salt-crystal phylotypes represent the signatures of organisms that were trapped in the salts as they were deposited millions of years ago.
Kortom, ook hier weer een boel ketelmuziek over iets dat verklaarbaar is.
In het tweede artikel vind je mijn reactie op bezwaar 5-8.
De volgende auteurs zijn volledig onbekende grootheden: drs. Rafael Benjamin (bioloog), dr. Willem Binnenveld (bioloog), dr. Juri van Dam (bioloog), drs. Ben Vogelaar (bioloog).
‘Informatie’ is een los woord: het betekent vrijwel niets anders dan ‘functionerend DNA’. Nieuwe genetische ‘informatie’ ontstaat door bekende mechanismen waardoor nieuwe genen kunnen ontstaan. Dat is de Degens en vooral Borger uit ten treure verteld.
René,
Prima artikelen? Zou je ze in verkorte versie niet aanbieden aan het RD? Een weerwoord op de standpunten van de heren creationisten lijkt me meer dan terecht en het RD staat daar nu ook wat meer open voor dan voorheen. Misschien beginnen ze ook in te zien dat ze hun creationistische hand wat overspeeld hebben in het verleden.
Excuus, ik bedoel natuurlijk: prima artikelen!
René
Hoewel Gijsbert uitdrukkelijk heeft aangegeven dat ontstaan van leven geen onderwerp in zijn boek is , is het natuurlijk wel heel interessant en ook tamelijk vanzelfsprekend om het mee te nemen
Jij zegt:
“Er is vooralsnog geen reden om aan te nemen dat leven niet spontaan kan ontstaan.”
Is er voor jou überhaupt een grens of een criterium waarbij je zegt: Nu moeten we naturalistische veroorzaakt leven buitengewoon onwaarschijnlijk achten?
Als die grens er namelijk niet is wat betekent jou reactie dan.
Het project BaSyC onder leiding van de TU delft gaat de komende 10 jaar proberen een kunstmatige cel te bouwen
https://www.tudelft.nl/2017/tu-delft/nederlandse-onderzoekers-gaan-samen-bouwen-aan-kunstmatige-cel
Een van de onderzoeksters schrijft : als je het uit gaat rekenen je MINIMAAL ongeveer 200 genen en een vergelijkbaar aantal componenten nodig hebt.
Let wel dit is dus alleen nog maar maken in een lab- omgeving met schier oneindig veel apparatuur .
De vraag is dan b.v in hoeverre deze componenten door chemische processen in “natuurlijke” omstandigheden geproduceerd kunnen worden , Hoeveel gelijksoortige componenten er gevormd worden die NIET functioneel zijn of eerder verstorend werken en of je mag aannemen dat die functionele componenten op zo een wijze bij elkaar komen dat ze een functionele eenheid vormen die zich kan vermenigvuldigen .
Kan de natuur deze componenten überhaupt “maken” mbv o.a chemische hypercycles en autokatalyse bijv in de buurt van een zwarte roker? In hoeverre is dat al gelukt?
Andre,
Hoeveel voorbeelden heb jij van zaken waarvan creationisten beweerden dat er nooit een natuurlijke verklaring gevonden zou kunnen worden waarvan dit tot op de dag van vandaag zo is? En hoeveel van het tegendeel?
Hans
Voor jou dan dezelfde vraag als voor René:
“Is er voor jou überhaupt een grens of een criterium waarbij je zegt: Nu moeten we naturalistische veroorzaakt leven buitengewoon onwaarschijnlijk achten?”
Als die grens er niet is , hoeven we namelijk niet verder te discussiëren want dan is het geloof.
Als de hypothese is dat het leven naturalistisch ontstaan is , dan moet er ook een falsificatie mogelijk zijn
@Andre, het is niet aan te tonen dat iets niet gebeurd kan zijn. Dat is het probleem onder de hele ID-beweging: ze hebben geen positieve argumenten om iets ‘onherleidbaar complex’ te noemen.
Maar inderdaad, dit werkt ook de andere kant op: je kunt zeggen dat we iets simpelweg nog niet gevonden hebben maar dat dit vast wel zal gebeuren. Ik baseer mij op de vooruitgang die er nog steeds is in het Origin of Life onderzoek. Vanuit dat veld klinkt de verwachting dat er binnen een jaar of twintig iets van leven moet zijn ontstaan via chemische evolutie.
Wat betreft BaSyc, dit gaat inderdaad uit van bestaande genen. Maar het onderzoek kan wel bepaalde algemene principes van levende materie opleveren. Zie dit interview en de hele serie van zes artikelen (door mij geschreven) over de voortgang van het onderzoek (en dat alleen vanuit Groningen!).
Het punt is natuurlijk, als je een horloge vindt op de hei, kun je eruit afleiden dat er een horlogemaker is (klinkt bekend toch, dit argument?). Aangezien de totale biosfeer er op wijst dat leven zich langs natuurlijke weg heeft ontwikkeld, is het aannemelijk dat ook de eerste stap (ontstaan van leven) ooit is gezet. Het probleem met de visie van ‘bijzondere schepping’ van leven is dat er geen overtuigende aanwijzingen voor zijn.
André,
Je draait de zaken om. Ik vroeg jou eerst om een reactie. Die sla je maar over. Graag alsnog reactie. Je weet ook best wel hoeveel zaken er zijn die eerst puur theologisch werden verklaard, waarvoor nu een perfecte natuurlijke verklaring is gevonden: aardbevingen, de diversiteit aan natuurlijke soorten, de vorming van het menselijk oog, onweer, regenboog, zonsverduistering, vorming van bergen en kraters, etc. Ook heeft de wetenschap er inmiddels voor gezorgd dat we vele nare ziekten hebben uitgebannen (cholera, pest, etc.), hebben we een begin gemaakt met het ontrafelen van het DNA, hebben we op de maan gelopen en worden we ouder en ouder. Als we stil waren blijven zitten en jouw opvattingen hadden gekoesterd, dan was dit zeker niet gebeurd.
Antwoord op je vraag: nee. De insteek is dat op alle verschijnselen in dit leven een natuurlijke verklaring van toepassing zou kunnen zijn en dat we moeten kijken hoe ver we komen. Voor het ontstaan van het leven geldt dit zeker ook. Waarom niet? Als het universum via een natuurlijk proces is ontstaan en dit veel eerder was dan het ontstaan van het leven op de planeet aarde binnen dat universum, waarom zou voor dat ontstaan van het leven dan geen natuurlijke verklaring kunnen gelden? Dat stellen lijkt me puur dogmatisme. Falsificatie is bijv. als het wetenschappers niet lukt om met behulp van onderzoek een goede hypothese te formuleren. Wellicht lukt het zelfs tzt om zelf eenvoudig leven te maken. Zou je dan overtuigd zijn? Of blijf je lekker nee schudden?