Eerder deze week werd ik gewezen op dit artikel, een vertaling van een Answers in Genesis ‘handleiding’ voor het apologetische gesprek. Wat ik er van vond? Dat is niet zomaar gezegd. Ik heb een reactie op hoofdlijnen geschreven, die ik hier maar publiceer. Ik kan simpelweg niet op alle vragen/stellingen in gaan, dat zou een week kosten en eerlijk gezegd, dat vind ik het niet waard.  Maar als er toch brandende vragen zijn, stel ze dan gerust!

Wat zijn enkele goede vragen om Evolutionisten te stellen?

Dit document is een vertaling van een stuk van Answers in Genesis, en draagt de denkbeelden van deze organisatie uit. Uitgangspunt van AiG is dat de Bijbel in Genesis 1 en 2 een feitelijk verslag van de schepping geeft. De benadering van de Bijbel door AiG is ‘biblicistisch’ te noemen. Men suggereert in de Bijbel te ‘lezen wat er staat’, maar de uitkomst is een zeer specifieke interpretatie van de Schrift, die bepaald niet in de breedte van het christendom wordt aanvaard.

Doel van AiG lijkt te zijn het ‘bekeren’ van mensen door ze te overtuigen van een zesdaagse schepping, die zo’n zesduizend jaar geleden plaatsvond. Het is natuurlijk zeker zo dat in een apologetisch gesprek de kwestie evolutie kan opduiken. Ik zal proberen aan te geven waarom de vragen die in dit stuk gesteld worden, niet zo handig zijn bij zo’n gesprek.

Dinosauriers

Op pagina 1 komt een aantal vragen naar voren die een christen moet kunnen beantwoorden. Persoonlijk komen ze mij nogal vreemd over. En de vraag is of het echt zinvol is om een gesprek over dinosauriërs te beginnen, terwijl je iemand wilt overtuigen van de liefde van de Vader (Joh 3:16). Op veel van de vragen zou je kunnen zeggen ‘dat weten we niet precies, de Bijbel spreekt daar niet duidelijk over’. Maar in het denken van AiG is dat al een aantasting van de betrouwbaarheid van de Bijbel. Het is goed om je af te vragen of dit inderdaad zo is. Is het verlossende werk van Jezus minder waard, wanneer de Bijbel niet alle kennis bevat die wij nu hebben?

Onderaan pagina 1 wordt een ‘stropop’ klaargezet voor de verdere aanval. Het gaat om iemand die een blind geloof heeft in evolutie. Ik loop al sinds 1983 rond op universiteiten, en kom zelden iemand tegen die op grond van evolutie het christendom afwijst. Wel zijn er niet-christenen die niet begrijpen hoe iemand in een recente schepping zonder evolutie kan geloven. En, zoals Richard Dawkins schreef, dankzij evolutie is er een natuurlijke verklaring voor het leven mogelijk – maar dat is iets wat vooral in de negentiende eeuw speelde.

gecompromitteerde christen

Dan de tweede stropop, de ‘gecompromitteerde christen’. Dit trek ik mij nogal aan, want ik ben zo’n sneu type. Ik zou nu met Bijbelverzen over oordelen kunnen gaan smijten, maar ik beperk mij tot 1 Kor 13:12. Ons kennen van God is beperkt, ons kennen en begrijpen van de Bijbel is beperkt. Paulus is helder genoeg over de kern van het geloof (Jezus Christus en die gekruisigd), maar houdt zich bij andere thema’s op de vlakte. Bij AiG weten ze echter precies wat God zegt, en wat mij allemaal moeten geloven. Ik vind dat een gevaarlijke weg.

Het stuk gaat verder met vier typen vragen, die ik hier zal bespreken.

 

1) Verhelderingsvragen

Er wordt gevraagd naar definities. Dat mag, is prima, maar de vragen zelf zijn niet zo helder. Wat vooral ontbreekt, is een eigen definitie. Hoe ziet AiG evolutie? Nu staan er een paar deel-definities die de vragensteller vermoedelijk niet zal horen in een gesprek. De vragensteller zou zomaar de vraag terug kunnen krijgen wat hij/zij bedoeld met ‘macro-evolutie’ of ‘micro-evolutie’. Los daarvan, het is natuurlijk altijd goed om te definiëren waar je het precies over hebt.

 

2) Fundamentele vragen

Ik moet een beetje glimlachen bij de uitspraak dat de genoemde vragen onder meer gaan over het ‘fundament van het getuigenis van de ongelovige’. ‘Vanwaar komen de dinosauriërs’ is dus een fundamentele vraag? Nee, het is een detailvraag waar alleen AiG zich druk over maakt.

De eerste vraag die behandeld wordt gaat over de oorsprong van het universum. Dit is een boeiende vraag, maar hij wordt in dit stuk direct platgeslagen tot er slechts drie opties zijn. Het heelal schiep zichzelf, heeft altijd bestaan, of moest gecreëerd worden. De ‘uitdieping’ die er van deze posities volgt, is wetenschappelijk gezien ver onder de maat. Er is voor zover ik weet geen enkele serieuze kosmoloog meer die stelt dat het universum er altijd al was. En zelfs toen dat nog wel werd gedacht, werd daarbij aangehouden dat er voortdurend nieuwe materie ontstond vanuit kwantumfluctuaties (de theorie van Fred Hoyle).

Dat het universum zichzelf schiep, daar gaat ook niemand van uit (ik mis hier opnieuw een definitie, wat bedoelen de auteurs met ‘het universum schiep zichzelf’?). Een populaire theorie op dit moment (waarvoor behoorlijk wat natuurkundige aanwijzingen voor zijn) is dat het universum ontstond uit een ‘kwantumfluctuatie’. Dit kan een heleboel energie opleveren, voldoende om een universum te produceren. De ruimte is te beperkt om hier op in te gaan, maar er zijn tal van populair wetenschappelijke beschrijvingen. Denk vooral niet dat dit alleen maar verhaaltjes zijn, er is behoorlijk wat wiskundige en natuurkundige onderbouwing voor!

Fine tuning

De vraag is natuurlijk waar die kwantumfluctuaties vandaan kwamen. Wel, ten eerst is het niet goed mogelijk om voorbij de geboorte van ons universum te kijken (omdat voor die geboorte de natuurwetten mogelijk niet waren zoals ze nu zijn, als ze al bestonden). Iets moet er altijd hebben bestaan. Dat is een goede ingang voor een apologetisch gesprek, bijvoorbeeld over kosmologische fine tuning, maar niet op de manier die AiG voorstaat. Die stellen dat het heelal een begin had en er ‘dus’ een schepper nodig was. Maar dat volgt helemaal niet uit hun redenering.

Wat zij niet noemen, maar naar mijn idee wel belangrijk is, is dat de positie van gelovigen en ongelovigen gelijk is: beide moeten aannemen dat er iets was voor het heelal, God of kwantumfluctuaties. In die zin staan beide partijen even sterk, en daarmee is dit probleem (en het probleem rond de vraag waar God dan vandaan komt) uit de weg en kan het gesprek over echt belangrijke dingen gaan, zoals over het verlossende werk van Jezus.

 

3 Leerboekvragen voor de klas

Dit is een (voor mij) wat warrige sectie. Het lijkt vooral te gaan over het ontstaan van het eerste leven. Hoe heeft complexiteit kunnen ontstaan? De auteurs lijken te suggereren dat er uit de oersoep in een keer een compleet functionerende cel moest opduiken. Er is geen enkele wetenschapper die daar vanuit gaat.

Er zijn tal van laboratoria die ‘chemische evolutie’ onderzoeken, het ontstaan van complexe moleculen uit simpele bouwstenen. Dit veld is relatief jong, maar groeit hard.  We weten niet hoe het leven is ontstaan. Maar dat betekent niet dat het niet spontaan ontstaan kan zijn. (NB: in mijn visie is het inderdaad langs natuurlijke weg ontstaan, maar wel volgens het bovennatuurlijke plan van God met de schepping.) En er is nog een probleem met dit hameren op het begin van het leven. AiG lijkt te denken: als we aannemelijk kunnen maken dat leven niet spontaan kan zijn ontstaan, valt ook de bodem onder de evolutietheorie. Dat is nog maar de vraag. Als duidelijk wordt dat evolutie over miljarden jaren heeft plaatsgevonden is het namelijk zeer aannemelijk dat het leven ooit ontstaan is!

De meeste opmerkingen in deze sectie zijn ‘argumenten vanuit onwetendheid’: we weten niet hoe X kan zijn ontstaan, dus het kan niet langs natuurlijke weg zijn gebeurd. Dat is slechte apologetiek. De opmerkingen over aminozuren en zuurstof zijn warrig en alles behalve funest voor onderzoek naar de oorsprong van het leven. De zinnen klinken wetenschappelijk, maar zijn het niet. De verwijzing naar ‘informatie’ in DNA is geen feitelijke constatering, maar een beeldspraak. ‘Informatie’ is een containerbegrip, en lang niet alle ‘informatie’ heeft een bewuste producent nodig die het maakt.

Halve waarheden

Alle opmerkingen in sectie drie zijn halve waarheden of verkeerde voorstellingen van de feiten. Door empirische testen (in het kader Observationele Wetenschap) te beperken tot experimenten geven de onderzoekers een onjuiste voorstelling. Het document van de National Academy of Sciences, waar zij op pagina 4 naar verwijzen, bevat bijvoorbeeld deze uitspraak:

One of the most useful properties of scientific theories is that they can be used to make predictions about natural events or phenomena that have not yet been observed. For example, the theory of gravitation predicted the behavior of objects on the Moon and other planets long before the activities of spacecraft and astronauts confirmed them.

 Bron: NAS: http://www.nap.edu/catalog/11876/science-evolution-and-creationism Gratis download

Het is echte wetenschap om op basis van een theorie voorspellingen te doen over wat je zult vinden (op de maan, of in het fossielenarchief). Die voorspelling kun je toetsen, en dat is even krachtig bewijs als een experiment. De evolutietheorie doet voorspellingen over het fossielenarchief, maar ook over de overeenkomsten en verschillen in DNA van verwante en minder verwante soorten. Dit soort voorspellingen is veelvuldig gemaakt, en de resultaten blijken steeds opnieuw goed te passen binnen de evolutietheorie (al zijn er ook observaties die leiden tot een aanscherping/bijstelling van de theorie).

 

4 Wereldbeschouwingsvragen

Ook deze vragen zijn tamelijk warrig. De vraag naar de herkomst van morele wetten, wetten van de natuur en wetten van de logica zijn nogal apart. Deze wetten zijn namelijk menselijke bedenksels, beschrijvingen van wat wij zien. Er zijn interessante discussies te voeren over wat nu eigenlijk een ‘natuurwet’ is. Een voorbeeld: wij kennen de ‘zwaartekrachtwetten van Newton’, maar Einstein liet zien dat die wet niet volledig was. Dus de wet van Newton is een bedenksel van Newton, dat de werkelijkheid benadert maar niet helemaal beschrijft.

Morele wetten zijn nog lastiger. Er is niet heel veel overeenstemming over wat een ‘morele wet’ is. C.S. Lewis heeft daar met enthousiasme over geschreven, maar de vraag is hoe hard zijn conclusies werkelijk zijn. Er is iets voor te zeggen, maar ook wat op af te dingen. Wie dat niet weet, en naïef de AiG lijn volgt, komt dat in een apologetisch gesprek keihard tegen.

Waarom iets verkeerd is, is inderdaad een goede vraag. Maar ook dit is een vraag waarop allerlei antwoorden te geven zijn, en het ‘juiste’ antwoord aanwijzen is niet eenvoudig. Als christenen hebben wij een antwoord, daar mogen wij voor uit komen, maar het is zeer twijfelachtig of we kunnen ‘bewijzen’ dat ons antwoord het enige juiste is. En daar lijkt deze sectie wel vanuit te gaan. Apologetisch gezien is dat geen verstandige keuze

Onverandelijk

Er staan ook nogal wat vragen over de ‘onveranderlijkheid’ van natuurwetten. Ik snap de vragen niet echt goed. De opmerking dat uit het christelijk wereldbeeld onveranderlijke wetten van logica volgen is een bizarre redenering. ‘Deze vormen Gods standaard voor correct redeneren.’ Ik heb geen idee waar de auteurs dit vandaan halen. Ja, God is betrouwbaar en heeft de schepping een ordening gegeven, daarom passen natuurwetten in het christelijk wereldbeeld. Maar AiG gaat veel verder dan wat er in de Bijbel staat.

Op minstens de helft van deze vragen zal de gemiddelde gesprekspartner de vragensteller in vertwijfeling aankijken en vragen wat hij bedoelt.

 

Conclusie

Jezus bewijst de ‘dwaasheid’ van het redetwisten. Maar het probleem met dit document is dat het zelf voortdurend de twist zoekt. De AiG auteurs staan dichter bij de positie van de Farizeeën die Jezus in de val willen laten lopen, dan bij die van de Heiland. Wie met dit document in de hand het apologetisch gesprek aan gaat, zal van een koude kermis thuiskomen.