Via een artikel dat ik voor het Nederlands Dagblad schreef kwam ik in aanraking met Google Ngram Viewer. Dit is een enorme collectie boeken die door Google is gescand en geïndexeerd. Ze zijn nu volledig doorzoekbaar op trefwoorden.
Ik heb een beetje zitten spelen met trefwoorden uit de categorie schepping & evolutie. Een aantal resultaten vond ik dermate grappig dat ik ze hier even wil presenteren. DISCLAIMER: dit is geen onderzoek, er zijn geen harde conclusies aan te verbinden!
Ik presenteer een aantal zoekresultaten op diverse termen. De resultaten standaard zijn per drie jaar afgevlakt. Ik heb gezocht in Engelstalige boeken. Wat er in het plaatje staat is hoe vaak de zoekterm in het boekenbestand voorkomt in een bepaald jaar.
De eerste zoekterm was ‘Charles Darwin’. Dit levert wat achtergrondruis, tot de jaren 1840. Interessant genoeg blijft het even rustig rond deze naam, pas na 1870 dringt zijn naam echt door in boeken.
Dan nu evolutie:
We zien een voorzichtige stijging vanaf ongeveer 1830, met een knik rond 1859. Dat klopt aardig met het idee dat evolutie in de tijd van Darwin ‘boven de markt hing’.
Vervolgens: Intelligent Design.
Vóór Darwin was het concept van Intelligent Design populair, zeker in Engeland. Ook hier een stijging, vanaf ongeveer 1820, maar de echte piek treedt pas enkele jaren na de publicatie van ‘Origins of Species’ op. Vervolgens is er een flinke daling in ontwerpdenken totdat de moderne Intelligent Design beweging zichzelf in de boeken weet te krijgen.
Hoe zit het met creationism? Ik weet niet zeker hoe gangbaar de term was in diverse tijdvakken, vandaar ook de disclaimer hierboven.
Blijkbaar wordt creationisme ook pas in de jaren 1980 populair. Voor dit tijd zien we een kleine piek direct na 1859.
Het ‘wetenschappelijk creationisme’ is een recente uitvinding, dat blijkt ook uit de Ngram Viewer.
Tot mijn verrassing bleek de term ’theistic evolution’ al vrij kort na 1859 in zwang te raken. De na-oorlogse piek rond 1950 kan ik niet verklaren. Ik had die later verwacht, na de publicatie van The Genesis Flood wellicht. Duidelijk is wel dat er een soort parallelle stijging is met de term ‘creationisme’ vanaf 1980.
Wel, wat dit duidelijk maakt is dat historici met belangstelling voor science & religion wellicht hun voordeel kunnen doen met de Ngram viewer!
@ René
Ik schat in dat de piek voor theïstische evolutie rond 1950 te maken heeft met de verschijning van het boek “Het verschijnsel mens” in 1947 van de jezuïet en paleontoloog Pierre Teilhard de Chardin, waarin hij uitgaat van theïstische evolutie. Omdat het Vaticaan openlijk afstand nam van de ideeën van Teilhard ( In 1950 vaardigde Paus Pius XII de anti-modernistische encycliek Humani Generis uit, waarin hij vele gedachten van Teilhard de Chardin veroordeelde) was de piek kortstondig. Het Vaticaan had in de jaren vijftig van de vorige eeuw de katholieke wereld nog goed “in de greep”, zogezegd.
Zie ook:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Teilhard_de_Chardin
@ Nand, interessante verklaring. Als gezegd, dit is geen onderzoek, gewoon spielerei, maar het is leuk als resultaten verklaarbaar zijn!
Heel interessant René. Het is inderdaad geen onderzoek, maar dit soort grafiekjes kan soms wel aanleiding zijn om eens ergens in te duiken. Wel is het oppassen geblazen met betekenisveranderingen van termen. Zowel theistisch evolutionism als creationisme hebben in de loop der tijd verandering doorgemaakt. Ik vermoed bijv. dat TE in 19e eeuw meer iets betekende wat wij nu ID noemen. De term creationisme is sowieso pas vanaf de jaren zestig geclaimd door anti-evolutionisten, i.h.b. jonge-aarde-creationisten. In de jaren vijftig kon Jan Lever de term creationisme nog onbekommerd gebruiken voor zijn visie, die in feite een vorm van theïstische evolutionisme was.
Ook de suggestie van Nand is interessant, al waag ik te betwijfelen of ie opgaat. Hoe bekend was Teilhard in Engelstalige wereld? En verder: Teilhard gebruikte volgens mij zelf niet de term “theistic evolution”, toch? In ieder geval zou ik Teilhards wonderlijkee speculaties niet gelijkstellen aan wat wij nu “theistische evolutie” noemen. Kortom, we zullen toch de bronnen ook echt moeten lezen om de geschiedenis te reconstrueren 😉
@Ab Precies de reden waarom ik een disclaimer boven mijn stukje zette. Je ziet trouwens een gelijdelijke afname van ‘God’ of ‘Religion’ door de tijd, maar óók van Atheism.
Kortom, voer voor historisch onderzoekers ;)!
@ Ab
Je zegt:” In ieder geval zou ik Teilhards wonderlijkee speculaties niet gelijkstellen aan wat wij nu “theistische evolutie” noemen””
Teade Smedes legt in zijn boek God én Darwin duidelijk uit waarom het gedachtegoed van Teilhard de Chardin tot “theïstische evolutie” gerekend kan/moet worden.
Beste Nand,
Ik zal zowel Teilhard zelf als Taede’s beoordeling van hem er nog eens op naslaan. Dat is alweer een tijdje geleden, maar ik denk toch dat ik er iets anders over denk dan Taede. Het lijkt me verwarrend om Teilhard een theistisch evolutionist te noemen. Theistisch evolutionisten accepteren de gangbare evolutiewetenschap, en zijn tegelijkertijd gelovig. Bij Teilhard is volgens mij wat anders aan de hand. Als paleontoloog heeft hij natuurlijk prima werk gedaan, maar zijn eigen evolutietheorie wijkt teveel af van de gangbare – ook toenmalige – evolutiebiologie. Beschouwingen over energie, innerlijke krachtophoping, binnenkant van de materie, worden door hem gepresenteerd als wetenschap, maar hebben niets te maken met wat de wetenschap onder energie, kracht, materie, etc. verstaat. Maar nogmaals: ik vind het zeker interessant weer eens wat van Teilhard te lezen – zeker vanuit historische interesse. Maar ik zou hem niet onder de theistisch evolutionisten scharen.
Groet, Ab
@Nand. Ik heb op Google NGram viewer ook even je “populariteit van Teilhard in de jaren vijftig hypothese” getest. Ik heb ‘Teilhard’ ingetypt, en dat levert een piek op ná 1960. Nog geen bekendheid in de jaren vijftig dus. Voor de TE-peik is dus andere verklaring nodig.
Zie hier:
http://books.google.com/ngrams/graph?content=Teilhard&year_start=1800&year_end=2000&corpus=15&smoothing=3&share=
@ Ab
Bedankt voor het uitzoekwerk over de verwijzingen naar Teilhard via Google.
Ik snap het nu ook wel, want zijn boek “Het verschijnsel mens” is weliswaar voltooid in 1938, maar is pas na zijn dood in 1955 verschenen (bron Taede Smedes in zijn boek God én Darwin pagina 86).
Toevoeging uit boekbespreking bol.com :publicatieverbod Vaticaan; “Het verschijnsel mens” verscheen pas na de dood van de priester-geleerde Teilhard de Chardin: hij had na een artikel over de frictie tussen de evolutie van de menselijke soort en de leer van de persoonlijke erfzonde een publicatieverbod gekregen aangaande theologisch-filosofische zaken.
@ Ab
Als ik jou was zou ik me toch weer eens gaan verdiepen in het gedachtegoed van Teilhard.
Als je theïstische evolutie omschrijft als “De leer van theïstische evolutie stelt dat er evolutie is, maar dat die gestuurd wordt, dat God er invloed op uitoefent”, zoals Tade Smedes dat doet op pagina 85 van zijn boek God én Darwin, dan valt, volgens mij. het gedachtegoed van Teilhard wel onder theïstische evolutie.
Maar nu in dit verband een heel andere vraag.
Als Emanuel Rutten het volgende zegt (Geloof en wetenschap; harmonie in plaats van conflict):
”God laat in het door mij voorgestelde scenario het proces van willekeurige mutaties en natuurlijke selectie ongemoeid. Wel voegt God op enig moment iets toe aan de kosmos, namelijk bewustzijn. En het bewustzijn wordt vervolgens zelf ook een onderdeel van het proces van evolutie, zodat het universum steeds complexere vormen van bewustzijn te zien geeft.”
Wat is dan eigenlijk het verschil met de “ noogenese” van Teilhard de Chardin?
Begrijp me goed, ik zie ook wel de beperkingen van het gedachtegoed van Teilhard (het is geen procestheologie/-filosofie met degelijke onderbouwingen zoals Whitehead dat doet) , maar hij moet wel een zuivere beoordeling krijgen.
Dit citaat van Rutten doet mij denken aan de officiele positie van de RK kerk.
Het is me onduidelijk hoe Rutten zich dat proeces van evolutie verder denkt. Want als het ‘universum’ steeds complexere vormen van bewustzijn te zien geeft als onderdeel van evolutie, zou je denken dat bewustzijn ook zonder een aparte toevoeging tot stand kan komen. Waarom kan bewustzijn wel verder evolueren, maar niet evolueren om te beginnen?
@ Gerdien
Rutten moet, volgens mij, wel zo redeneren, als je , zoals hij, uitgaat van substantiedualisme.
Zie ook:
http://gjerutten.blogspot.nl/2010/04/eigenschapsdualisme-of_22.html
@Nand
Ik kan in de aangehaalde post van Rutten geen enkel werkelijk argument voor substantiedualisme vinden. Hij gaat ervan uit, maar waarom?
@ Gerdien
Ik denk dat het bij hem meer een kwestie van afstreepwerk is. Niet dit, niet dat, dus blijft het substantiedualisme voor hem over als het meest plausibele. Maar goed, ik moet niet voor hem gaan spreken, dat moet hij zelf doen. Zelf zie ik meer in wat Gerrit Glas hierover schrijft:
http://wapenveldonline.nl/artikel/18/wat-kunnen-de-neurowetenschappen-verklaren/
OFF TOPIC
Rene,
link naar Faraday Institute geeft: 404 Not Found!
De juiste benaming zou moeten zijn: http://www.faraday.st-edmunds.cam.ac.uk/
Therese, Dank voor de waarschuwing, is aangepast.
@Nand,
Wat zie jij (meer) in Gerrit Glas?
Het artikel heb ik een paar keer aandachtig gelezen en het verbaast me dat hij EN stelt dat voor het mentale niet mag worden gedacht aan onlichamelijke gebeurtenissen of substanties (p3 onder), EN twee alinea’s verder een radicale afhankelijkheid (van de Schepper) wordt gesteld.
Roeland
@ Roeland
Ik begrijp niet precies wat je bedoelt te zeggen. Je maakt een koppeling die , volgens mij, niet direct duidelijk is. Ook zie ik niet direct wat de tegenstijdigheid zou zijn (als je dat bedoelt), omdat ik de rechtstreekse koppeling niet zie.Leg het me uit.
Nand,
Mijn eeuwige kwaal. Ik schrijf dan “constipatie”.
Ik zal mijn opmerking zo verdunnen dat de tegenstelling ook voor anderen duidelijker wordt. Opnieuw even terugzoeken.
R.
@Nand,
Alles weer doorgelezen en mijn vraag blijft:
Wat is er aan het stuk van Glas dat je er meer in ziet (dan de benadering van Rutten).
Pure nieuwsgierigheid.
Mijn toegevoegde opmerkingen verhelderden de vraag niet; zodat ik die nu weglaat.
Roeland
@ Roeland
Omdat Glas eerst de bezwaren goed uitlegt tegen het reductionisme/fysicalisme en het dualistisch interactionisme. Vervolgens zet hij er zelf het volgende beeld neer: de hersenen zijn een concrete entiteit, maar die entiteit fungeert in verschillende deelstructuren. Al naar gelang de deelstructuur worden er andere functies van het brein ontsloten. Gerrit Glas onderscheidt 4 deelstructuren: een fysische, een biotische, een biotische en tenslotte de actstructuur. De hersenen staan dus in een context en wel volgens een hiërarchie van deelstructuren. Dat lijkt me een benadering die beter aansluit bij de werkelijkheid dan de reductionistisch/fysicalistische opvatting of het schema van het dualistisch interactionisme /substantiedualisme.
@Nand,
Ach, jij wordt eerder een beetje blij dan ik.
Dank voor je moeite,
Roeland